ایرانشناس و استاد دانشگاه یروان:
فارسی، زبان فراقومی است
جوان بین: گورگن ملیکیان، ایرانشناس و استاد دانشگاه یروان، ضمن برشمردن کاربردهای دیوانی و ادبی زبان فارسی در کشورهای منطقه، اصرار کرد این زبان قسمتی از هویت ایرانی است و نقشی پیونددهنده و فراقومی دارد.
پروفسور ملیکیان عصر سه شنبه در وبینار نگاه مشترک فرهنگی ایران و ارمنستان، اظهار داشت: فردوسی، خیام، حافظ، سعدی، مولانا و دیگر بزرگان ادبیات ایران، دارای احترام جهانی هستند و عرضه این ادبیات به ملت های جهان، سبب افتخار ایرانشناسان بوده است.
وی با اشاره به گستره نفوذ زبان فارسی، تصریح کرد کاربرد فارسی از هندوستان و پاکستان و چین تا فلسطین و مصر گسترده بوده است و حتی امپراتوران عثمانی، استفاده از شعرها و ابیات فارسی را در سخنانشان، نشانه تشخص شاهانه می دانستند.
این استاد دانشگاه دولتی یروان Yerevan State University درباره حضور زبان فارسی در ارمنستان معاصر اظهار داشت: امروز، زبان فارسی در ۱۵ مدرسه و هفت مرکز دانشگاهی در ارمنستان تدریس می شود و دانشگاه دولتی ارمنستان نیز همیشه کرسی های ایرانشناسی و زبان فارسی داشته است.
گورگن ملیکیانوی درباره ریشه های تاثیر زبان و ادبیات فارسی بر ارمنستان، گفت: از قرن ۵ میلادی که خط ارمنی اختراع شد، شاهد توجه متون ارمنی به ادبیات فارسی بوده ایم و این امر طبیعی است؛ برای اینکه ارامنه، ایران را برادر خود می دانستند و به ایرانیان وفادار بودند؛ چنانکه وقتی اشکانیان در ایران سرنگون شدند، ملت ارمنستان همچنان به اشکانیان ارمنستان وفادار ماندند.
پس از احیای امپراتوری ایران در عصر صفوی نیز ارامنه مورد اعتماد شاهان ایرانی بودند. برای مثال در تاریخ داریم که وقتی شاه صفوی به قره باغ و نخجوان سفر می کرد، در منزل ارامنه اقامت می گزید و می اظهار داشت: اینها رعایای ما هستند. در زمان نادرشاه نیز ارامنه متحد وی بودند. در همین ۲۰ کیلومتری ایروان، نبردی میان نادرشاه و عثمانیان رخ داد و ایران با حمایت و همراهی نیروهای ارمنی پیروز شد. از همین رو نادرشاه با اشاره به «ملیک یگان» (از حکمرانان قره باغ)، گفته بود تا این شیرِ پیر اینجاست، من از عثمانی هراس ندارم.
ملیکیان، برخورد ایرانیان با ارامنه را نیز ستود و اظهار داشت: در صورتیکه در بعضی کشورهای منطقه، برخوردهای شدیدی با ارامنه و میراث فرهنگی آنان شده است، ایرانیان همیشه به ارامنه کمک و از میراث فرهنگی آنان حمایت کرده اند.
مطالعه آثار ارمنی برای شناخت تاریخ ایران ضروری است
مجید کریمی، پژوهشگر ارشد حوزه قفقاز، در این وبینار، مطالعه آثار مورخان ارمنی را برای شناخت زوایای پنهان در تاریخ ایران، ضروری دانست و اظهار داشت: برای شناخت ایران اشکانی و ساسانی، به جز منابع محدود پهلوی، ما فقط منابع یونانی، رومی و ارمنی در اختیار داریم.
وی اضافه کرد: خاصیت مورخان ارمنی، این است که در آثارشان از منابعی بهره برده اند که گاهی دیگر وجود ندارد و بنابراین، آثار ارمنی، گاه منابعی بی بدیل هستند. برای مثال، موسی خورنی که به پدر تاریخ نویسی ارمنی شهرت دارد، از منابع سریانی نقل کرده و اسنادی آورده است که خود آن منابع، دیگر وجود ندارند.
موسی خورنی در کتاب تاریخ ارمنستان، برخی اساطیر کهن ایرانی را معرفی و تاریخ انقراض اشکانی تا اوایل ساسانی را نیز توصیف کرده است. خورنی همین طور در کتابی که درباره ایرانشهر نوشته، تقسیم بندی های ایران کهن را توضیح داده و درباره شهرهای ایران نیز مطالبی ارائه کرده است. خورنی آشکارا گفته است که تا سال ۴۰۵ که خط ارمنی اختراع شد، زبان پارسی پهلوی در ارمنستان رواج داشت.
کریمی درباره اهمیت آثار برخی دیگر از مورخان ارمنستان، اظهار داشت: قازار قارپتسی، تاریخ دینی و تشکیلات دیوانی (حکومتی) ایران را شرح داده و مرزهای شرقی ایران در خراسان تا ترکستان چین را به روشنی توصیف کرده است. یزنیک کوقباتسی که در سده پنجم می زیست، در قسمتی از کتاب به خدا (به سوی خدا)، درباره مذهب مزدیسنا اطلاعاتی داده است و در کتاب رد فرقه های دینی هم زروانیسم را نقد کرده و در نتیجه، اطلاعاتی گرانبها درباره آن نوشته است. آگاتان گقوتس (Agatan Geghos)، ضمن تشریح جنگ های خسرو و پسرش تیرداد با اردشیر اول ساسانی، اطلاعاتی بی نظیر درباره مذهب قبل از مسیحیت ارمنستان و آیین زرتشتی در این کشور ارائه کرده است. یغیشه وارداپت، در کتاب تاریخ وارطان که در سده پنجم نوشته، درباره جنگ های یزدگرد دوم در مناطق شرقی ایران اطلاعاتی می دهد که در منابع دیگر، سراغ نداریم. سبئوس، مورخ ارمنی هم روایتی متفاوت از فتح ایران توسط اعراب ارائه کرده است که با روایت مورخان اسلامی فرق دارد. روایت سبئوس از کشته شدن یزدگرد سوم نیز با آنچه مشهور است، متفاوت است. بالاخره، شیاکاتسی، مورخ ارمنی که در قرن های ششم و هفتم میلادی می زیست، جغرافیای ایران و اسامی جغرافیایی کشورمان را توصیف کرده است. وی از خلیج فارس نیز نام برده و جزایر خلیج فارس را برشمرده است.
زبان ارمنی و وام واژه های ایرانی
در وبینار نگاه مشترک فرهنگی ایران و ارمنستان، وارطان وسکانیان، استاد دانشگاه و ایرانشناس ارمنستانی، مقاله ای درباره وام واژه های ایرانی در زبان ارمنی ارائه کرد و نشان داد علاوه بر زبان فارسی میانه، وام واژه های ایرانی از زبان های پارتی (اشکانی) و حتی مادی نیز به زبان ارمنی راه یافته است.
آندرانیک سیمونی، زبانشناس و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی نیز به مطالعات هراچیا آچاریان، زبانشناس بزرگ ارمنستان اشاره نمود که نشان میدهد «یکهزار و چهارصد و یازده» واژه از زبان پهلوی به زبان ارمنی وارد شده است.
سیمونی، سخنرانی خودرا به مطالبی اختصاص داد که پژوهشگران می توانند در حوزه ایران و ارمنستان به مطالعه‌ی آنها بپردازند. وی با تاکید بر اینکه قفقاز، «پاره تن ایران و ادامه‌ی ایران» است، گفت ارمنستانی ها برای آنکه آیین های کهن ایرانی را حفظ کنند، آنها را وارد آیین مسیحی خود کردند و این، یکی از عرصه هایی است که می تواند دستمایه مطالعات علمی باشد.
محمود جعفری دهقی، استاد فرهنگ و زبان های باستانی ایران و رئیس انجمن ایرانشناسی، در این وبینار، لیستی از خدمات ایرانشناسان ارمنی به فرهنگ و زبان های ایرانی ارائه کرد.
وی با اشاره به اشتراک های عمیق فرهنگی میان دو ملت، اظهار داشت: این اشتراک ها تا آنجا بود که گزنفون، مورخ یونانی، به روشنی می گوید ایرانیان و ارمنی ها، زبان و سخن یکدیگر را متوجه می شوند.
از یک سو، اهورامزدا و میترا بر باورهای مذهبی ارمنی ها اثرگذار بوده و از طرف دیگر، شاهنامه فردوسی و رباعیات خیام، بر ادبیات ارمنستان تاثیری شگرف داشته است.
وبینار نگاه مشترک فرهنگی ایران و ارمنستان، به همت انجمن ایرانشناسی و معاونت فرهنگی دانشگاه تهران، برای بزرگداشت گرگین ملیکیان اجرا شد. علی عزت زاده، دبیر انجمن ایرانشناسی، دبیر این همایش بود.
پروفسور گورگن ملیکیان، در سال ۱۳۱۵ در آبادان متولد شد و در جوانی همراه با خانواده اش به ایروان مهاجرت کرد. وی که از سال ۱۹۶۲ میلادی در دانشگاه های ارمنستان، زبان و ادبیات فارسی تدریس کرده است، بین سالهای ۱۹۹۳ تا ۲۰۱۷، رئیس دانشکده شرق شناسی دانشگاه دولتی یروان بود.
منبع: javanbin.ir
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب