به بهانه اكرانِ مستند رنج زیرپوست :
بابک بهداد: سینمای خودبیانگر، از زندگی شخصی به جامعه می رسد
به گزارش جوان بین یک کارگردان مستندساز عقیده دارد: در سینمای خودبیانگر (اوتوبیوگرافی) فیلمساز ابتدا با طرح دغدغه خود و موضوعی که با آن درگیر است، بحث را گسترش و سپس فیلم را به سمت طرح معضلی عمومی بسط می دهد.
به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، فیلم رنج زیر پوست نخستین ساخته بلند محسن جعفری راد در مقام کارگران مستندساز که این روزها و بعد از دوسال انتظار اکران عمومی خودرا پشت سرمی گذارد، فیلمی اوتوبیوگرافی درباره یک زندگی خانوادگی است که خشونت پدر تاثیرات دردناکی را بر بدن آن وارد ساخته است.
جعفری راد متولد گیلان و شهر رحیم آباد و دانش آموخته انجمن سینمای جوان لاهیجان است. وی پس از ساخت ۱۰ فیلم کوتاه مستند و داستانی، مستند رنج زیر پوست را بعنوان نخستین فیلم بلند خود ارائه کرده است.
این فیلم از معدود فیلم هایی است که یک منتقد، درباره خانواده خودش روایتی افشاگرانه ارائه کرده است.
تهیه کننده فیلم بطور مشترک مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی و مهدی مطهر و اکران آن در سینمای هنر و تجربه از جمعه ۵ شهریور شروع شده است.
این فیلم به سبب جسارتی که کارگردان در باب بیان کردن مشکلات خانوادگی خود به خرج می دهد، قابل تامل و باارزش است؛ ضمن اینکه چنین مسائلی قابل تعمیم هستند و بازبینی ریشه و نتایج آن بعنوان موضوعی اجتماعی-خانوادگی اهمیت پرداخت به آنرا دوچندان می نماید.
موضوعی که از حوزه شخصی به حوزه اجتماعی بسط می یابد
بابک بهداد مستندساز در باب ماهیت و اهمیت تماشا و بررسی این فیلم و فیلم های مشابه با آن در گفت و گو با خبرنگار فرهنگی ایرنا بیان کرد: نمونه های خوب فیلم از این نوع سینما که به آن سینمای خودبیانگر یا اوتوبیوگرافی می گویند در دنیا تولید شده است؛ و پیشرو این نوع فیلمسازی، یک فیلمساز آمریکایی به نام راس مک الوی است که اخبار ساعت ۶ او بسیار مشهور است (راس مک الوی یکی از مطرح ترین مستندسازان آمریکایی است که تا حالا مستندهای زیادی ساخته و به خاطر ساخت مستندهایی درباره خودش، خانواده و اطرافیانش شهرت دارد).
این نوع از فیلم مستند به این شکل عمل می کند که از موضوعی شخصی و موضوعی که خود کارگردان و فیلمساز درگیر آنست، به موضوعی اجتماعی می رسد یعنی فیلمساز ابتدا با طرح مسئله و دغدغه خود و موضوعی که با آن درگیر است، بحث را گسترش و سپس فیلم را به سمت طرح معضلی عمومی بسط می دهد.
وی اضافه کرد: در ایران نمونه ای خوب از این سبک مستندسازی فیلم پیر پسر مهدی باقری است که نمونه ای خوب از این دست فیلم ها هست؛ در اروپا هم فیلم پدر و پسر نمونه خوبی برای این مساله است؛ همین طور فیلم آریرانگ (۲۰۱۱) از کیم کیدوک (فیلمساز اهل کره جنوبی) نمونه ای برجسته در این حوزه می باشد.
بهداد در پاسخ به این پرسش که در ادبیات این سبک و داستان پردازی که نویسنده حالات و روایات شخصی خودرا عیان سازد نمونه های مکرر و پیشگامانه ای دارد و مبدا این سبک از فیلمسازی مستند را کجا می توان یافت، توضیح داد: اساسا سینما متاثر از ادبیات (و در برگیرنده هنرهای دیگر) است اما دقیقا نمی دانم فیلم هایی که به زندگی خود فیلمساز پرداخته اند در سینمای مستند مشخصا از چه زمانی شروع شده است. پاسخ به این پرسش نیاز به تحقیق دارد.
رییس هیات مدیره انجمن صنفی کارگردانان سینمای مستند در ادامه و درباره ساختار فیلم های خودبیانگر اشاره کرد: بطور معمول فیلم هایی که خودبیانگر هستند، ساختارها و روایت های بسیار ساده ای دارند که با امکانات و تجهیزات سبک ساخته می شوند؛ به این علت که خود فیلمساز دائم در قاب کادر هست و چالش هایی دارد و این نوع فیلمسازی که می توان آنرا فیلمسازی آسان خطاب کرد احتیاج به تجهیزات سبک دارد و بدون اینکه گروهی فیلمسازی در آن حاضر باشد صورت می گیرد.
معمولا به این طریق است که چون سوژه خود فرد و کارگردان است و باید به آسانی فیلمبرداری شود، فیلمبرداری این جنس فیلم ها با دوربین شخصی خود کارگردان، موبایل و بی واسطه انجام می شود.
وی اضافه کرد: محسن جعفری راد را از قبل می شناختم. منتقد خوبی است که مدتهاست در زمینه سینما در مجلات مختلف قلم می زند؛ وی در این فیلم یک مسئله شخصی را بیان می کند که مسئله خانواده با محوریت پدرش است.
پدری که چگونه با این خانواده (با مادرش، با خودش و خواهرانش و... ) رفتار می کرده و چه تاثیراتی روی این خانواده گذاشته است؛ کارگردان بسیار صمیمی و بی پرده این مسئله را باز کرده است. لحظاتی در فیلم می بینیم آقای جعفری انتقاداتی را نسبت به پدرش مطرح می کند، خانواده و خواهرش انتقاداتی را درباره پدر بیان می کنند و پدر را به سبب رفتارهایی که در این سال ها با خانواده داشته، به چالش می کشند.
فیلمساز با سوژه اش همراه است
این مستندساز در ادامه و باتوجه به نقطه قوت فیلم رنج زیرپوست اشاره کرد: موضوعی که در این فیلم برای من بسیار قابل تحسین بود اینکه جعفری راد با تمام انتقاداتی که به پدرش دارد اما با او همراه است؛ زمان هایی در جلوی دوربین گریه می کند، زمان هایی همراه مشکلات پدر هست و زمان هایی هم پدر را به چالش می کشد.
جعفری راد موقعیت های بسیار خوبی را فیلمبرداری کرده است؛ بخشی با تلفن همراه و بخشی با دوربین های سبک و بخش هایی هم فیلمبردار داخل فیلم داشته است.
وی اضافه کرد: فیلم با مراسم تدفین مادر شروع و اینگونه روایت شروع می شود که از آرشیوهای شخصی و خانوادگی بهره برده است (که در این سبک فیلم ها رایج است) برای اینکه نگاه خودشان را به مخاطب منتقل کنند؛ دوربین بسیار آزاد و صمیمی به کاراکترها نزدیک و دور می شود و ما را در موقعیت های بسیار عالی و جذابی قرار می دهد و فیلم به این شکل با مخاطب ارتباط برقرار می کند.
نمی خواهم بگویم این فیلم تجربی است اما فکر می کنم آقای جعفری تجربه خاصی در این فیلم و جسارت داشته است که چنین سوژه ای را محور تولید اثر قرار دهد.
ساخت چنین فیلمی حقیقتا جسارت می طلبد
بهداد در ادامه تصریح کرد: ساخت چنین فیلمی حقیقتا جسارت می طلبد؛ اینکه بتوانید خود و خانواده ات را به چالش بکشی. همه ما در زندگی شخصی خود و در برخورد با خانواده مشکلاتی را داریم اما آنرا در محفلی خصوصی نگه می داریم و تحمل می نماییم اما جعفری راد با شجاعت تمام این مساله را به تصویر می کشد و با ما (ی) مخاطب مطرح می سازد.
زندگی بسیاری خانواده های آن منطقه و بومی به همین شکل است؛ یعنی در روابطشان مردسالاری و پدرسالاری در جریان است و آقای جعفری راد در این فیلم این مساله را برجسته می سازد که این نوع فضا و نگاه، چگونه می تواند به بدنه یک خانواده لطمه برساند و چگونه تاثیرات آن می تواند سالهای سال در خانواده وجود داشته باشد. همان صحبت هایی که با مادر و خواهرش دارد و همه مردسالاری و پدرسالاری در آن فرهنگ را نشان میدهد و به صورتی هم به درستی نشان میدهد این رفتار صرف خواست پدر خودش نیست و آن منطقه این فضا و فرهنگ را به وجود آورده است.
وی فزود: البته گیلان جزو استان هایی است که در آن زن سالاری هم وجود دارد اما مردسالاری مسئله ای است که در کل ایران وجود دارد و فیلمساز این موارد را به درستی مطرح می سازد و ما را به درون دنیای شخصی خودش می برد و تاثیر میگذارد.
فیلمی که تاثیر بگذارد و مخاطب را به وجد بیاورد فیلمی است که موجب تفکر می شود و رنج زیرپوست این کار را با من کرد و شاید هفته ها درگیر موضوع این فیلم بودم.
این کارگردان مستند در آخر و در پاسخ به این پرسش که ایراد و ضعف مستند رنج پوست را به لحاظ حرفه ای و تکنیکی در چه می بیند، اظهار داشت: ایراد خاصی در فیلم نمی بینم. این نوع فیلم، به فیلم های آماتور نزدیک است.
در سینمای آماتور نمی توان زیاد روی روایت و نوع فیلمبرداری و صدابرداری خرده و ایراد گرفت و بیشتر موضوعِ جست وجو و پیگیری مهمست که آقای جعفری راد به درستی این کار را انجام داده است. بر این اساس در سینمای آماتور اینکه کادربندی یا صدا خیلی خوب باشد و... وجود ندارد.
بهداد اشاره کرد: تنها جایی که به فیلم ضربه می زند اینجاست که آقای جعفری راد پلان ها و سکانس های آخر را بصورت هوایی گرفته و اهتمام کرده دوربین را روی سه پایه قرار دهد که این مساله لطمه زننده بوده است یعنی ما (مخاطب) را از قصه جدا می کند. ما دنبال همان نگاه صمیمی هستیم که به دوربین و صدا منتقل شده است.
باید در نسل های مختلف به سمت نیکی، صلح و بخشش حرکت کنیم
محسن جعفری راد پیشتر و در گفت و گو با ایرنا درباره این فیلم اظهار داشته بود: شاید این فیلم تنها فیلم مستند سینمای ایران باشد که یک منتقد حرفه ای، ۹ سال درباره زندگی شخصی و خانوادگی خودش به کنکاش پرداخته است. یکی از علت هایی که فیلمبرداری این فیلم ۹ سال به طول انجامیده است، این بود که می خواستم زندگی و مرگ آدم های اطرافم را به زبان تصویر واکاوی کنم.
در واقع کنجکاو بودم از کاشته هایشان در طول زندگی چه برداشتی می کنند؟ بطورمثال وقتی مادر خودم سال ۹۰ فوت شد، برایم سوال برانگیز بود که چه اتفاقی برای پدر و همسر اول رخ خواهد داد و همین کنجکاوی موجب شد جسته و گریخته هشت سال فیلمبرداری و بیش از یک سال تدوین و مراحل بعدی رخ دهد.
وی تصریح کرده بود: در طول فیلمبرداری استادانی مثل عباس کیارستمی، هوشنگ گلمکانی، کیوان کثیریان، شاهین شجری کهن و مشاور اصلی این فیلم محمود رحمانی، همراه و همفکر من بوده اند و در این زمینه که این فیلم چگونه به سرانجام برسد، به من یاری رسانده اند.
جعفری راد همین طور درباره اختتام فیلم که خیلی از منتقدان از آن بعنوان حرکتی جسورانه و غیر قابل پیش بینی یاد کردند، اظهار داشته بود: پدرم اخلاقیات خاصی داشت اما پس از فوتش بیشتر از هر موقع دلم براش تنگ شده است و باید همگی در نسل های مختلف در امتداد نیکی، صلح و بخشش حرکت نماییم.
فیلم مستند ۷۱ دقیقه ای رنج زیرپوست به کارگردانی محسن جعفری راد و تهیه کنندگی مهدی مطهر در سیزدهمین جشنواره سینماحقیقت حضور داشت و نخستین نمایش عمومی خودرا پشت سر گذاشت.
منبع: javanbin.ir
این مطلب را می پسندید؟
(2)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب