ارمنستان در نقشه های تاریخی جهان منبعی برای مطالعات ایرانشناسی
کتاب «ارمنستان در نقشه های تاریخی جهان» که اخیرا به زبان فارسی انتشار یافته است، باآنکه بر کشور ارمنستان تمرکز دارد، اما منبع ارزشمندی برای مطالعات ایرانشناسی و تاریخ ایران هم به حساب می آید.
کتاب ارمنستان در نقشه های تاریخی جهان به قلم روبن گالیچیان با پیوست ۶۳ نقشه‌ی تاریخی، از لوح گلی بابل و نقشه های بطلمیوس تا نقشه های جغرافی دانان اسلامی، مانند استخری، قزوینی و ابن حقول و تا نقشه های قرون اخیر انتشار یافته است.
گالیچیان، متولد سال ۱۳۱۷ در تبریز، دیپلم متوسطه را در تهران و مدرک مهندسی برق را از دانشگاه بیرمنگام دریافت کرد و در شرکت ملی نفت ایران مشغول به کار شد. وی از سال ۱۳۵۹ به پژوهش در حوزه نقشه نگاری با تمرکز بر ارمنستان پرداخته و تاکنون، چندین کتاب در این عرصه منتشر نموده است. این پژوهشگر مقیم ایروان است و در سال ۱۳۸۷، از آکادمی علوم ارمنستان، دکترای افتخاری دریافت کرد.
مولف در آغاز کتاب ارمنستان در نقشه های تاریخی جهان تاریخچه ای از این کشور در آثار نقشه نگاران را به تفکیک دوره های تاریخی، آورده است. برای مثال در بخش نقشه نگاری اسلامی می خوانیم «در زمانی که نقشه نگاران غربی مجبور بودند در قالب اصول مذهبی کار کنند، در شرق، دانشمندان ایران باستان و جهان اسلام، به دور از تعصبات دینی فعالیت می کردند.» (ص.۸)
به نوشته روبن گالیچیان، متون جغرافیایی اسلامی دارای اطلاعات فراوانی درباره کشورها، شهرها، مردم، سنت ها و زبان هاست و ارمنستان هم در این آثار، در همسایگی استانهای گیلان، دیلم و آذربایجان ایران حضور دارد.
وی در مقدمه کتاب، سه معیار را برای انتخاب نقشه ها معرفی کرده است: «نخست آنکه از نظر نقشه نگاری، پرارزش باشد. دوم، نمونه معتبری از نقشه نگاریِ دوره خود باشد و دیگر اینکه، نقشه ای باشد که به بهترین نحو، پیشرفت ها و سبک زمانه خویش را نشان دهد.» (ص.۱۲)
در کتاب ارمنستان در نقشه های تاریخی جهان، در کنار هر نقشه، توضیحاتی شامل صاحب اثر، قدمت نقشه، منبع نگهداری کننده از نقشه و هم شرحی درباره محتوای آنها با تمرکز بر ارمنستان، آورده شده است.
اگرچه تمرکز نویسنده بر ارمنستان است، اما این کتاب، برای پژوهشگران ایرانشناسی و تاریخ هم می تواند پرارزش باشد؛ چونکه خیلی از نقشه های کتاب، در واقع نقشه سرزمین های تمدن باستانی ایران هستند. نامهای تاریخی دریای خزر (کاسپی و هیرکانی) و خلیج فارس (Sinus Persicus / Persian Gulf) در دوره های متعدد هم در بین آثار منتشرشده در این کتاب، شایان توجه و مطالعه است. از جمله، در نقشه ای که بر مبنای کتاب جغرافیای بطلمیوس، فیلسوف و جغرافی دان یونان باستان، ترسیم شده و در کتابخانه بریتانیا نگهداری می شود هم خلیج فارس با نام «سینوس پرسیکوس» ثبت شده است.
همچنین علاقمندان به تاریخ می توانند در نقشه های امپراتوری عثمانی، مرزهای ایران و عثمانی را مشاهده و مطالعه کنند. در نقشه ای که یوهان باتیست هومان اواسط قرن ۱۸ میلادی منتشر نموده است، بیشتر مناطق قفقاز جنوبی، همچون ارمنستان امروزی، قره باغ و سرزمین های شرق و شمال آن تا داغستان، در گستره تمدنی ایران ترسیم شده است.
افزون بر این، بعضی نقشه های کتاب، نفوذ فرهنگی و زبانی ایران در سنت نقشه نگاری ارمنی را هم به نمایش می گذارد. برای مثال، در اولین نقشه چاپی جهان به زبان ارمنی که سال ۱۶۹۵ میلادی در آمستردام چاپ شد، عبارت «جهان بین» را به زبان فارسی اما به خط ارمنی، روی نقشه مشاهده می نماییم.
ارمنستان در نقشه های تاریخی جهان را آرمنوش آراکلیان ترجمه کرده است. این کتاب که پیشتر به زبان های انگلیسی و ارمنی انتشار یافته بود در ۱۰۵ صفحه با کاغذ گلاسه و رنگی، در قطع وزیری توسط موسسه جغرافیایی و کارتوگرافی سحاب انتشار یافته و در دسترس علاقه مندان فارسی زبان است.
نشست نقد و بررسی این کتاب، یکشنبه ۱۸ مهرماه در انجمن ایرانشناسی برگزار شد. محمود جعفری دهقی، رئیس انجمن ایرانشناسی، روبن گالیچیان، مولف کتاب، آندرانیک سیمونیان، زبانشناس و محمدرضا سحاب، ناشر، در این جلسه سخنرانی کردند و به سوال های در رابطه با آن پاسخ گفتند.
منبع: جوان بین
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب