احتمال تشدید قاچاق موادمخدر و افزایش ورود کوکائین به کشور درپی جنگ اوکراین
جوان بین: جوان بین: پژوهشگر ارشد موسسه کادراس با اشاره به جنگ اوکراین و روسیه معتقد می باشد با ادامه وضعیت جنگی در اوکراین و ناامنی این کشور، یکی از سناریوهای جدی درباب وضعیت مخدری اوکراین در آینده نزدیک، ظهور، تغییر یا حذف مسیرهای ترانزیتی این کشور است. باتوجه به بررسی های انجام شده نسبت به آینده کریدورهای مخدری کشور مذکور، پیش بینی می شود مسیرهای جدیدی در این کشور ظهور کند. تحقق این پیش بینی منجر به افزایش ترانزیت مواد از مبداء افغانستان و بدنبال آن تشدید قاچاق مواد در مرزهای ایران می شود.
محمد بیات در گفت و گو با ایسنا، ضمن اشاره به «وضعیت مخدری اوکراین بعد از شروع جنگ با روسیه» و با اشاره به اینکه با شروع عملیات نظامی روسیه در اوکراین خیلی از شئون زندگی مردم حوزه بالکان، خصوصاً در بخش مخدری تغییر کرده است، اظهار نمود: خیلی از سازمان های بین المللی و کارشناسان معتقدند با تشدید درگیری ها در این منطقه ممکنست مسیر قاچاق مواد مخدر از شرق به سمت اروپای مرکزی- غربی تغییر کند. تضعیف دولت مرکزی در اوکراین سبب ایجاد وضعیتی متناقض در این کشور شده است؛ از یک سو با شروع جنگ در این کشور خیلی از قاچاقچیان و خرده فروشان مواد از مصنوعیت (غیر عمد) برخوردار می باشند و از طرفی ممکنست قاچاقچیان مواد تصمیم بگیرند مسیر انتقال مواد اوپیوئیدی را که پیش از این از اوکراین عبور می کرد را تغییر داده و به سمت مسیرهای جایگزین هدایت کنند.
پژوهشگر ارشد موسسه کادراس ضمن اشاره به رشد قابل توجه مصرف داروهای محرک، روان گردان ها و کانابینوئیدهای مصنوعی (مانند مصرف کانابیس) خصوصاً میان نوجوانان و جوانان، معتقد می باشد که شروع درگیری های مسلحانه در اوکراین می تواند تاثیر قابل توجهی بر روی مصرف کنندگان موادمخدر بگذارد و به قاچاق مواد در داخل یا اطراف این کشور منجر شود. گزارش های مربوط به کمبود مواد و لوازم پزشکی پر ریسک، برای اوکراینی هایی که مبتلا به اختلال مصرف موادمخدر هستند یا از این کشور فرار کردند، جهت ادامه خدمات درمانی-دارویی مهم است. این درگیری ها ممکنست مسیرهای موجود قاچاق موادمخدر را در خارج از اوکراین تغییر دهد، اما همچنان توان تشدید بی ثباتی که منجر به رونق قاچاق و تولید مواد می شود را در درون خود دارد. احتمالاً این جنگ می تواند بر روی مصرف موادمخدر در آینده تاثیر بگذارد و این اندک یافته های تحقیقاتی، وضعیت مخدری اوکراین تا قبل از شروع جنگ فعلی را نشان داده است.
بیات درباب ارتباط بین درگیری مسلحانه و لطمه پذیری در مقابل اختلالات مصرف موادمخدر توضیح داد: در دوره های پیشین ارتباط بین درگیری مسلحانه و لطمه پذیری در مقابل اختلالات مصرف موادمخدر به خوبی مستندسازی شده است. قرار گرفتن در معرض لطمه و عدم دسترسی به فرصت های اقتصادی یکی از خطرهای اصلی افزایش مصرف موادمخدر در بین آوارگان داخلی و پناهجویان است.
پژوهشگر ارشد موسسه کادراس در این خصوص به وضعیت کشور افغانستان و پناهندگی آنها استناد کرد و اظهار داشت: بطور مثال اطلاعات موجود درباره ی مصرف مواد مخدر در افغانستان نشان داده است که تزریق مواد مخدر از طرف بیشتر معتادان از زمانی که پناهجو بودند، شروع شده است. مطالعات دیگری در کلمبیا نشان از شیوع بالای مصرف همیشگی و تزریق موادمخدر در بین آوارگان دارد. از طرفی در ارتباط با درگیری های مسلحانه شواهد بیشتری به دست آمده که اثبات می کند مصرف موادمخدر می تواند نتایج فروپاشی ساختاری مراقبت های بهداشتی (از جمله با افزایش مصائب دسترسی به درمان پیشرفته برای درمان ایدز، در نتیجه استفاده از سوزن های مشترک برای تزریق) را تشدید کند. در عین حالیکه فراهم کردن دسترسی به خدمات درمان اعتیاد برای آوارگان داخلی و پناهجویان نیز چالش های عمده ای به حساب می آید، شرایط اقتصادی متزلزل ممکنست برخی افراد را به رفتارهای پرخطری همچون مصرف موادمخدر سوق دهد.
آمار بالای مصرف کنندگان تزریقی و مبتلایان به ایدز در اوکراین
به نقل از ایشان، تعداد معتادان تزریقی (عمدتاً مواد اپیوئیدی) در سالهای ۲۰۱۸-۲۰۲۰، ۳۵۰ هزار نفر یا ۱.۷ درصد جمعیت اوکراین تخمین زده شده است. این یکی از بالاترین آمارهای موجود در سطح جهان است. بیشتر اپیوئیدهای تزریقی شامل هروئین و متادون است که در بازارهای غیرقانونی به فروش می رسند و برآورد می شود ۲۲.۶ درصد از معتادان تزریقی مبتلا به بیماری «ایدز» و بیش از نیمی از آنها (۵۵ درصد) به هپاتیت c مبتلا هستند. همین طور از سال ۲۰۱۱، تعداد افراد تزریقی و مبتلا به «ایدز» بدون تغییر باقی ماندند.
روند رو به افزایش در تزریق محرک ها و روان گردان ها
بیات ضمن اشاره به این که در سالهای اخیر تزریق محرک هایی همچون مت آمفتامین و روان گردان های جدید در اوکراین افزایش پیدا کرده است، تصریح کرد: از سال ۲۰۱۵، مصرف محرک های مصنوعی مانند «مفدرون»، «ام. پی. وی. پی» و «ان. پی. اس» بین مصرف کنندگان تزریقی رواج پیدا کرده است. ریشه این تغییر را باید در دسترسی محدود به اوپی یت ها و مت آمفتامین «خانگی» و نیز دسترسی بیشتر به محرک های مصنوعی در بازار جست وجو کرد.
پژوهشگر ارشد موسسه کادراس افزود: علاوه بر جامعه به حاشیه رانده شده تزریق کنندگان مواد مخدر، مصرف مواد روانگردان جدید مختلف نیز به طور معمول در بین افرادی گزارش شده که در رویدادهای «رقص تکنو» و «مهمانی های ریو» شرکت می کنند. در این میان گروههای مختلف مصرف کنندگان از طرق مختلفی همچون اپلیکیشن های شبکه اجتماعی، خرید عمده در دارک نت و نیز خرید خیابانی به مواد روانگردان جدید دسترسی پیدا می کنند.
وی با اشاره به اینکه اوکراین تنها کشور اروپای شرقی به حساب می آید که امکان خرید مواد مخدر از قبل در آن وجود داشته است، خاطرنشان کرد: در اوکراین مداخلات پیشگیرانه از نتایج نامطلوب برای سلامتی معتادان تزریقی، عمدتا توسط سازمان های مردم نهاد صورت می گیرد. در ماه مه ۲۰۲۱، حدود ۱۵ هزار و ۷۰۰ نفر از افرادی که مصرف موادمخدر داشتند تحت درمان مبتنی بر آگونیست های اپیوئیدی قرار گرفتند که ۱۶ درصد آنها زن بودند. تا فوریه ۲۰۲۲، این تعداد به ۱۷ هزار و ۲۱۰ نفر رسید و بیشتر افرادی که در سال ۲۰۲۱ تحت درمان آگونیست های اپیوئیدی قرار داشتند، مرد بودند. احتمال اندکی وجود دارد که این افراد در پی شروع جنگ با روسیه، اوکراین را ترک کرده باشند. این بیشترین میزان دریافت کننده خدمات مذکور در سراسر اروپای شرقی و آسیای مرکزی است. همین طور اوکراین تنها کشوری اروپای شرقی است که در آن "نالوکسان" برای پیشگیری و مدیریت اوردز، حتی بدون نسخه پزشک نیز به افراد فروخته می شد.
بیاتی ضمن اشاره به این که در مدت قرنطینه های کووید-۱۹ حدود ۱۳ هزار متقاضی برنامه های درمان مواد اپیوئیدی، تا ۱۰ روز مواد با دزهای کنترل شده به همراه حمایت روانی-اجتماعی بوسیله برنامه های کاربردی آنلاین و تلفنی دریافت نمودند، اظهار داشت: همین طور برنامه های سرویس شخصی عرضه شدند که افراد به وسیله آنها بتوانند بوسیله سیستم های فروش خودکار به وسایل بهداشتی برای تزریق مانند سوزن و سرنگ دسترسی داشته باشند.
رواج بالای مصرف کانابیس میان نوجوانان اوکراینی
وی ضمن اشاره به مصرف عمومی مواد مخدر در اوکراین اظهار داشت: آمارهایی درباب میزان مصرف مواد بین دانش آموزان دبیرستانی ۱۵-۱۶ ساله وجود دارد؛ در سال ۲۰۱۹، ۱۰ درصد پسران و ۷.۴ درصد دختران در این گروه سنی، استفاده از هرگونه موادمخدر (به جزء الکل و تنباکو) را در طول زندگی خود گزارش دادند. کانابیس و مواد استنشاقی دو ماده ای هستند که بطور معمول توسط نوجوانان استعمال می شود.
پژوهشگر ارشد موسسه کادراس معتقد می باشد که در سالهای اخیر مصرف مواد روان گردان به ویژه کانابینوئیدهای مصنوعی حدود ۳.۲ درصد میان دانش آموزان گسترش یافته است. در سال ۲۰۱۹ حدود ۳.۶ درصد دختران و ۲.۷ درصد پسران مواد روان گردان مصرف کردند. البته بطور کلی از سال ۲۰۰۷ مصرف موادمخدر در بین نوجوانان کاسته شده است.
بیات ضمن اشاره به این که از سال ۱۹۹۹، مصرف کانابیس به عنوان رایج ترین مواد میان نوجوانان روندی کاهشی داشته است، خاطرنشان کرد: تا سال ۲۰۱۹، مصرف کانابیس هم در سال و هم در ماه گذشته میلادی به نصف کم شد اما با وجود کاهش مصرف کانابیس، در طول زمان این ماده بیشتر در دسترس قرار گرفته است. در سال ۲۰۱۹، ۱۳ درصد دانش آموزان به کانابیس دسترسی داشتند و این در حالیست که در سال ۱۹۹۵ میزان دسترسی آنها ۴ درصد بوده است.
جنگ فعلی ظرفیت تغییر وضعیت قاچاق، تولید و فروش مواد در داخل و پیرامون اوکراین را دارد
وی با استناد به شواهد و پیش بینی های انجام شده در این حوزه تصریح می کند که بطور بالقوه جنگ فعلی می تواند دو اثر متضاد بر روی مسئله قاچاق و تولید موادمخدر داشته باشد. از یک سو بی ثباتی فزاینده در زمینه موادمخدر می تواند مصونیت از مجازات را در تجارت مخدری به همراه داشته باشد. به عنوان مثال با شروع درگیری در سوریه، داده های مربوط به ثبت فعالیتهای مخدری در قبل و پس از شروع جنگ حاکی از سیر افزایشی قاچاق موادمخدر بوده که نشان دهنده سو استفاده قاچاقچیان از بی ثباتی در این کشور است. در چنین شرایطی قاچاق هروئین موجود بوسیله اوکراین می تواند افزیش یابد و این کشور می تواند تبدیل به یک مسیر انحرافی بزرگ از مسیر فعلی بالکان شود. این در حالیست که تولید آمفتامین می تواند به حدی برسد که تبدیل به تامین کننده اصلی سایر کشورها و مناطق شود.
پژوهشگر ارشد موسسه کادراس افزود: از طرفی در مناطقی با درگیری های نظامی شدید ممکنست قاچاقچیان تصمیم گیرند جریان مواد اپیوئیدی را که تا قبل از وقوع جنگ از اوکراین عبور می کرد به مسیرهای جایگزین هدایت کنند، که این مساله می تواند بسیار خطرناک باشد. قاچاقچیان مواد مخدر می توانند از ریسک پرهیز کنند، هنگامی که سخن از جنگ به میان می آید؛ به عنوان مثال در دهه ۱۹۸۰ و شروع دهه ۱۹۹۰ میلادی، در قلمرو یوگسلاوی سابق، منطقه اصلی ترانزیت هروئین در طول مسیر بالکان به اروپای غربی بود. در طول جنگ های یوگسلاوی (۱۹۹۱-۲۰۰۱) این مسیر گرفتار بی نظمی شد. تا قبل از سال ۱۹۹۱ بخش عمده ای از هروئین آسیا از بلغارستان به یوگسلاوی و سپس به سمت اروپای غربی قاچاق می شد. در طول جنگ در کرواسی و بوسنی هرزگوین این مسیر تا سال ۱۹۹۵ موقتاً قطع و بجای آن از مسیرهای ترانزیتی جایگزین از رومانی و مقدونیه استفاده شد. قاچاق هروئین می تواند با دوری از اوکراین، در راه «سنتی» بالکان افزایش یابد.
افزایش کشفیات هروئین و رکورد جهانی تخریب آشپزخانه های تولید آمفتامین
قاچاق هروئین احیانا قبل از شروع جنگ بوسیله اوکراین افزایش پیدا کرده است
بیات ضمن اشاره به دیگر تاثیرات جنگ اوکراین و روسیه بر وضعیت مخدری تصریح کرد: داده های مربوط به کشف و ضبط مواد نشان می هد، از شروع قرن قاچاق هروئین بوسیله اوکراین به آهستگی درحال افزایش بوده و مقدار بسیار بیشتری از آن در بعد از سال ۲۰۱۵ کشف و ضبط شده است. داده های پلتفرم نظارت بر موادمخدر برای سال های ۲۰۱۹، ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ از آن حکایت می کند محموله های بزرگ هروئین در این کشور ترانزیت می شود. میزان این کشفیات به ۰.۵ و ۱ تن هروئین رسیده است. در سال ۲۰۱۵، اوکراین پنجمین و در سال ۲۰۱۹ چهارمین کشور در حوزه کشفیات هروئین در اروپا بعد از ترکیه، بلژیک و هلند و بالاتر از فرانسه و آلمان بود. بطور کلی نسبت کشفیات هروئین اوکراین در مقایسه با کشفیات هروئین اروپایی بطور متوسط ۰.۵ درصد در دوره ۲۰۰۱-۲۰۱۰ به ۱.۵ درصد در دوره ۲۰۱۱-۲۰۲۰ افزایش پیدا کرده است. همین طور کشف بوته های خشخاش نشان داده است که این گیاه بصورت محلی در اوکراین کشت می شود.
وی ضمن اشاره به این که اوکراین یکی از مناطقی است که مسیر ترانزیت هروئین افغانستان را به اروپا می رساند اما این کشور تنها یک مسیر فرعی از مسیر بالکان به حساب می آید، خاطرنشان کرد: این کشور در حدود سالهای ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۶ به عنوان یکی از مسیرهای بالکان پدیدار شد؛ شاخه فرعی که از دریای سیاه از مسیر اوکراین عبور می کند.
ظرفیت روبه رشد احتمالی تولید آمفتامین در اوکراین
پژوهشگر ارشد موسسه کادراس در ادامه به افزایش تعداد ۱۷ لابراتوار گزارش شده در سال ۲۰۱۹ به ۷۹ لابراتوار برچیده شده در سال ۲۰۲۰ اشاره نمود و این مساله را نشان دهنده افزایش قابل توجه لابراتوار های مخفی گزارش شده در سراسر این کشور دانست و اظهار داشت: این میزان در حقیقت بالاترین تعداد لابراتوار های آمفتامینی بود که در سال ۲۰۲۰ در کشوری مشخص از میان می رفت. علاوه بر این در سال ۲۰۲۰، ۲ لابراتوار مفدرون (کاتیون مصنوعی)، یک لابراتوار اکستازی و سه لابراتوار متادون برچیده شد. با وجود برچیده شدن برخی لابراتوار ها به نظر نمی رسد که اوکراین نقش زیادی در تولید موادمخدر داشته باشد.
روندهای متفاوت قبل از جنگ در حوزه جرائم مربوط به مصرف شخصی و قاچاق موادمخدر
وی این را هم اظهار داشت که با آنکه بیشتر جرائم گزارش شده در حوزه مواد مخدر توسط مقامات اوکراینی همچنان به حوزه مصرف شخصی مربوط می شود اما به نظر می آید میزان آن طی ۲۰ سال قبل کاهشی بوده است. این مساله برخلاف جرائم مربوط به قاچاق موادمخدر، در مدت مشابه، بیش از ۸۰ درصد افزایش پیدا کرده است.
بیات ضمن اشاره به این که پدیده جنگ در هر کشوری می تواند منجر به تضعیف دولت مرکزی یا حداقل خارج شدن موضوع مبارزه با مواد مخدر از فهرست های اولویت های دولت شود، تصریح کرد: نتیجه طبیعی تغییر اولویت ها در وضعیت جنگی به علت کاهش نظارت سیستم های امنیتی، تغییر وظائف نیروهای پلیس، لطمه جدی به نظام درمانی و... می تواند به منجر به ایجاد وضعیتی افسار گسیخته در بازار مخدری و افزایش مصرف مواد میان گروههای مختلف مردم شود. به عبارت دیگر شروع جنگ در یک کشور به مفهوم رونق قاچاق، بازار و مصرف انواع مخدر، محرک یا روان گردان در آن منطقه است. در چنین شرایطی گروههای مختلف مردم با عنایت به نیاز شخصی، اجتماعی یا حتی حرفه ای خود روی به استعمال گروهی از موادها می آورند. به عنوان مثال نوجوانان یک کشور ممکنست برای رهایی ذهن خود از استرس ها و دغدغه های زمان جنگ روی به مصرف انواع مواد روانگردان بیاورند. دیگر نکته قابل توجه در وضعیت جنگی حذف، تغییر یا ایجاد مسیرهای مخدری جدید در اوکراین است. به نظر می آید با ادامه وضعیت جنگی در این کشور، قاچاقچیان مواد بدنبال ایجاد مسیرهای جدید در این کشور و ترانزیت مواد به سایر نقاط اروپا و حتی منطقه آناتولی باشند.
ملاحظاتی برای سیاستگذاری در ایران
پژوهشگر ارشد موسسه کادراس در پاسخ به سوالی درباب سیاستگذاری ایران در زمینه مواد مخدر معتقد می باشد با ادامه وضعیت جنگی در اوکراین و ناامنی در نقاط مختلف این کشور یکی از سناریوهای جدی درباب وضعیت مخدری اوکراین در آینده نزدیک، ظهور، تغییر یا حذف مسیرهای ترانزیتی در این کشور است. پیش از این چنین تحول مخدری در سایر کشورهای منطقه همچون افغانستان مشاهده شده است. با عنایت به بررسی های صورت گرفته نسبت به آینده کریدورهای مخدری در اوکراین، پیش بینی می شود که مسیرهای جدیدی در این کشور ظهور کند. تحقق این پیش بینی منجر به افزایش ترانزیت مواد از مبداء افغانستان و بدنبال آن تشدید قاچاق مواد در مرزهای ایران می شود. همین طور این امکان وجود دارد که با تسلط هر یک از طرفین درگیری بر قسمتی از مسیر ترانزیت مواد، آن کریدور مخدری از دور خارج شده و بجای آن مسیرهای جدید شکل گیرد. در چنین شرایطی لازم است پایگاه های مرزی، پلیس مبارزه با مواد مخدر با هماهنگی دستگاه های امنیتی کشور نسبت به احتمال ظهور مسیرهای جدید و تشدید قاچاق مواد از مرزهای شرقی تدابیر لازم را اتخاذ نموده و هوشیار باشند.
احتمال افزایش ورود کوکائین با قیمتی ارزان به ایران
پژوهشگر ارشد موسسه کادراس اضافه کرد: دیگر سناریو محتمل در میانه جنگ اوکراین ایجاد بستر برای کوکائین وارد شده از منطقه آمریکای جنوبی- مرکزی و بدل شدن اوکراین به محل توزیع این مواد در مناطق پیرامونی خود است. همیشه با شروع جنگ ها، نیروهای نظامی روی به مصرف مواد محرک می آورند و بنابراین گرایش به مت آمفتامین ها، کوکائین ها و... در دوران جنگ افزایش پیدا خواهدنمود. در صورت تحقق این سناریو ترکیه یکی از مقاصد کوکائین اوکراین خواهد بود. کوکائین همیشه به علت تولید محدود و قیمت بالا بازار قابل توجهی در منطقه خاورمیانه (به غیر از طبقات بالای جامعه) نداشته و بیشتر مورد توجه بازارهای اروپایی بوده است. با عنایت به هم مرز بودن ایران و ترکیه، شانس ورود این مواد به بازار مخدری کشورمان در ابعادی گسترده و با قیمتی ارزان افزایش پیدا خواهدنمود. به عبارت دیگر جنگ اوکراین زمینه ساز تسهیل ترانزیت مواد از غرب به شرق و کاهش هزینه ها در راه انتقال کوکائین به منطقه خواهد شد. با آنکه طی سال های اخیر میل به موادهای همچون کانابیس یا مت آمفتامین ها افزوده شده اما عموما بازار ایران عموما میل به مواد مخدری همچون تریاک دارد. با تسهیل ورود کوکائین به منطقه، احتمالاً باید شاهد شیوع این ماده خطرناک در بین نسل جوان باشیم.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب