شاعر اهل سنتی که نخستین شعر فارسی را به امام رضا(ع) تقدیم کرد
جوان بین: هرچند پژوهشگران مذهب سنایی را حنفی عنوان کرده اند، اما میزان ارادت او به اهل بیت(ع) در اشعارش چنان پررنگ است که برخی اعتقاد دارند که سنایی، مذهب خودرا تغییر داده است.
به گزارش جوان بین به نقل از خبرگزاری مشرق،
شعر رضوی همچون شاخه های اصیل و قدیمی شعر آیینی فارسی است که در پرتو نور محبت و ارادت به محضر ثامن الحجج، علی ابن موسی الرضا(ع) متولد شده و بالیده است. تنوع و تکثر دیدگاه و شیوه بیان ارادت به محضر مقدس ضامن آهو(ع)، همچون خاصیت های این شاخه از شعر آیینی است؛ کثرتی که بر جذابیت این حوزه افزوده و از طرف دیگر، بیان کننده سیل ارادتمندان به آن امام همام از گرایش ها و باورها و اعتقادات مختلف است.
شاعران فارسی زبان از گذشته تا امروز کوشیده اند در این عرصه، نعمت زبان را به ثمن بخس نفروخته و حرمت کلمه را نگاه دارند. از این منظر، مدح علی ابن موسی الرضا(ع) درنظر هر شاعر دلداده ای، نعمتی است از طرف آسمان و خود شعر، صله ای است از طرف شاه خراسان.
به باور کارشناسان، نخستین شعر فارسی در مدح امام رضا(ع)، متعلق به سنایی غزنوی، شاعر و قصیده پرداز بزرگ قرن ششم هجری است. هرچند پژوهشگران مذهب سنایی را حنفی عنوان کرده اند، اما میزان ارادت او به اهل بیت(ع) در اشعارش چنان پررنگ است که برخی اعتقاد دارند که سنایی، مذهب خودرا تغییر داده است.
سنایی از چند منظر جزو پیشگامان شعر فارسی است. بعد از اوست که عرفان در شعر جایگاه تثبیت شده ای می یابد و زمینه برای حضور شاعرانی چون عطار و مولوی فراهم می شود. عرفان سنایی، عرفانی خانقاهی و گوشه نشینی نیست، او با طرح مضامین عرفانی در فرهنگ عامیانه و داستان های تمثیلی، کارکرد اجتماعی این مضامین را نیز نشان داد.
قصیده ای که از وی در "نعت امام هشتم" در دیوانش یاد شده، از دیگر ابتکارات سنایی در حوزه شعر فارسی است که میتوان تأثیر عرفان را بر اندیشه های شاعر و دوری جستن از تعصبات واهی، در این مورد دید. شاعر، حرم رضوی را مایه امنیت خاطر و آرامش درون می داند که توجه به اصل آن، دستگیر لحظات سخت آخرت خواهد شد.
موضوعات مورد توجه شاعر در این قصیده را میتوان در چند بخش بررسی کرد؛ نخست اظهار ارادت شاعر به مقام امام رضا(ع). سنایی بر این باور است که درآویختن به ریسمان محبت امام هشتم(ع)، مایه نجات بشر از کفر است؛ آنجایی که می گوید: "در دامن مهر تو زدم دست/ تا کفر نگیریم گریبان".
از دیگر مباحثی که سنایی در این قصیده به آن توجه داشته، جایگاه حرم رضوی در بین مردم و اهمیت زیارت قبر امام هشتم(ع) درنظر مردم است. شاعر در این قصیده به خوبی نشان داده است که حرم رضوی در قرون پنجم و ششم چه جایگاهی در بین مسلمانان داشته و زوار از نقاط مختلف بلاد اسلامی برای زیارت فرزند پیامبر(ص) راهی مشهد می شده اند.
پرداختن به مسایل تاریخی و مضمون آفرینی از دل آن، مانند داستان ولایتعهدی امام(ع)، از دیگر موضوع هایی است که شاعر به آن توجه داشته است. این قصیده را که از شاهکارهای ادبیات رضوی به شمار می آید، می توانید در ادامه بخوانید:
دین را حرمی است در خراسان
دشوار تو را به محشر آسان
از معجزه های شرع احمد
از حجت های دین یزدان
همواره رهش مسیر حاجت
پیوسته درش مشیر غفران
چون کعبه پر آدمی ز هر جای
چون عرش پر از فرشته هزمان
هم فر فرشته کرده جلوه
هم روح وصی درو به جولان
از رفعت او حریم مشهد
از هیبت او شریف بنیان
از دور شده قرار زیرا
نزدیک بمانده دیده حیران
از حرمت زوار راهش
فردوس فدای هر بیابان
قرآن نه درو و او اولی الامر
دعوی نه و با بزرگ برهان
ایمان نه و رستگار ازو خلق
توبه نه و عذرهای عصیان
از خاتم انبیا درو تن
از سید اوصیا درو جان
آن بقعه شده به پیش فردوس
آن تربت به روضه کرده رضوان
از جمله شرط های توحید
از حاصل اصل های ایمان
زین مدلول زاد در مدینه
این دعوی کرده در خراسان
در عهده موسی آل جعفر
با عصمت موسی آل عمران
مهرش سبب نجات و توفیق
کینش مدد هلاک و خذلان
مأمون چو به نام او درم زد
بر زر بفزود هم درم زان
هوری شد هر درم به نامش
کس را درمی زدند زین سان
از دیناری همیشه تا ده
نرخ درمی شده است ارزان
بر مهر زیاد آن درم ها
از حرمت نام او چو قرآن
این کار هر آینه نه بازی است
این خور بچه گل کنند پنهان
زر است به نام هر خلیفه
سیم است به ضرب خان و خاقان
بی نام رضا همیشه بی نام
بی شأن رضا همیشه بی شأن
با نفس تنی که راست باشد
چون خور که بتابد از گریبان
بر دین خدا و شرع احمد
بر جمله ز کافر و مسلمان
چون او بود از رسول نایب
چون او سزد از خدای احسان
ای مأمون کرده با تو پیوند
وی ایزد بسته با تو پیمان
ای پیوندت گسسته پیوند
و آن پیمانت گرفته دامان
از بهر تو شکل شیر مسند
درنده شده به چنگ و دندان
آن را که ز پیش تخت مأمون
برهان تو خوانده بود بهتان
یا درد جهود منکرش را
اقرار دو شیر ساخت درمان
از معتبران اهل قبله
وز معتمدان دین دیان
کس نیست که نیست از تو راضی
کس نیست که هست بر تو غضبان
اندر پدرت وصی احمد
بیتی است مرا به حسب امکان
تضمین کنم اندرین قصیده
کاین بیت فرو گذاشت نتوان
ای کین تو کفر و مهرت ایمان
پیدا به تو کافر از مسلمان
در دامن مهر تو زدم دست
تا کفر نگیردم گریبان
اندر ملک امان علی راست
دل در غم غربت تو بریان
تنوع و تکثر دیدگاه و شیوه بیان ارادت به محضر مقدس ضامن آهو(ع)، همچون خاصیت های این شاخه از شعر آیینی است؛ کثرتی که بر جذابیت این حوزه افزوده و از سوی دیگر، بیان کننده سیل ارادتمندان به آن امام همام از گرایش ها و باورها و اعتقادات مختلف است.
شاعران فارسی زبان از گذشته تا امروز کوشیده اند در این حوزه، نعمت زبان را به ثمن بخس نفروخته و حرمت کلمه را نگاه دارند. هرچند محققان مذهب سنایی را حنفی عنوان کرده اند، اما میزان ارادت او به اهل بیت(ع) در اشعارش چنان پررنگ است که برخی بر این باورند که سنایی، مذهب خودرا تغییر داده است. عرفان سنایی، عرفانی خانقاهی و گوشه نشینی نیست، او با طرح مضامین عرفانی در فرهنگ عامیانه و داستان های تمثیلی، کارکرد اجتماعی این مضامین را هم نشان داد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب