هجرت هوشمندانه عبدالعظیم و ایجاد مركزیت برای شیعه
جوان بین: یک پژوهشگر مذهبی از حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) بعنوان یک شخصیت علمی و معنوی یاد می کند که با هجرت هوشمندانه خود به ری، ظرفیت مرکزیت برای جامعه شیعه ایرانی را ایجاد کرد.
حجت الاسلام محمد رضایی آدریانی به مناسبت سالروز وفات حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) به خبرنگار ایرنا اظهار داشت: حضرت عبدالعظیم از تبار سادات حسنی بود و سادات حسنی بعدها به خاطر این که به دنبال برخی از مناصب بودند، گاهی با دوده حاشیه داشتند. البته برخی از آنها دارای معرفت و ولایت به دوده بودند که حضرت عبدالعظیم دراین زمینه شاخص بودند و خوش درخشیدند.
وی اضافه کرد: سیده نفیسه خاتون عمه عبدالعظیم بود که در مصر محور معنویت و عشق و علاقه مردم به دوده به شمار می رفت ولی حضرت عبدالعظیم سرآمد سادات حسنی بود. چون وی بیش از ۷۰ سال در محضر ائمه حضور داشت. آن بزرگوار مدتی در خدمت امام رضا (ع) بود و ۲۰ سال محضر امام جواد را درک کرد. همین طور ۱۴ سالی که امام هادی در مدینه بودند، عبدالعظیم بصورت مستقیم از آن حضرت کسب فیض می کرد.
رضایی افزود: حضرت عبدالعظیم حسنی یکی از محدثان مشهور است و ۵۰ تا ۷۰ حدیث در مسند عبدالعظیم ذکر شده که بصورت غیرمکرر از دوده خصوصاً امام جواد و امام هادی نقل شده است و پس عبدالعظیم یک شخصیت علمی و سادات صحیح النسب پرافتخار است که در محضر ائمه از جهت معنوی، عرفانی، عبادی و اخلاقی رشد پیدا کرد.
وی اضافه کرد: در حدود ۱۵۰ سال که از خلافت عباسی می گذشت، نسبت به دوده دو خطر را احساس می کردند. یکی از جهت محبوبیتی که ائمه در جامعه پیدا کرده بودند. چون با توجه به این که بنی عباس صد سال در بستر امور بودند و تمام دستگاه های اجتماعی و تبلیغی به دست آنها بود اما محبوبیت ائمه بیشتر شده بود و نکته دوم اینکه روایاتی در خصوص ظهور آخرین منجی موعود اسلامی به نام حضرت مهدی و دوازدهمین امام شنیده بودند و از این نظر احساس خطر می کردند. بنا بر این امام هادی را به سامرا منتقل کردند و کاملا او را زیرنظر گرفتند تا موضوع مهدویت متوقف شود و بساط جامعه شیعه به تدریج جمع شود.
هجرت هوشمندانه به ری
این کارشناس تاریخ اسلام افزود: حضرت عبدالعظیم در چنین موقعیتی که دستش از امام کوتاه شده بود ولی در محضر دوده آموخته بود که چگونه تهدیدها را به فرصت تبدیل کند و بدترین موقعیت ها را به خلق حماسه منجر کند، بجای اینکه در یک گوشه بنشیند و بصورت منفعلانه عمل کند، با خود اندیشید حالا که امام حضور ندارد و زندگی مخفیانه در مدینه نیز مشکلی را حل نمی کند، به دستور قرآنی و طرح اهل بیتی هجرت عمل کرد.
وی اضافه کرد: البته هجرت عبدالعظیم که مانند سفر امام رضا (ع) به ایران بود که آن حضرت بصورت تحمیلی و تبعیدی قبول کرده و آنرا به فرصتی عظیم برای جامعه ایرانی تبدیل کردند و نه مانند هجرت حضرت فاطمه معصومه بود که در بستر هجرت امام رضا به قم صورت گرفت تا محوریت علم و معنویت در این جامعه جدید یعنی قم شود.
رضایی افزود: گزاره ها و فرصت های مختلفی در مناطقی همچون یمن، شمال آفریقا، مصر، ایران، دره سند و پاکستان پیش روی حضرت عبدالعظیم بود ولی می بینیم این دانشمند شیعی که در مدینه مخفی بود، ناگهان سر از ری درمی آورد می توان این حضور ناگهانی را تحلیل کرد که چرا به ری مهاجرت کرد و در حقیقت یک انتخاب هوشمندانه داشته است.
وی اضافه کرد: در آن زمان ایران با الهام از مکتب دوده در حال متحول شدن بود. چون علویان و شخصیت های شیعه به شهرهایی مانند اصفهان، آذربایجان و شیراز مهاجرت می کردند و این شهرها متحول می شدند. کمتر کسی تصور می کرد که منطقه ای مانند خراسان یا شهرهای اصفهان و شیراز به شهرهای اهل بیتی تبدیل گردد و در همان زمان قم بعنوان شهر محوری دوده مطرح بود ولی در کنار شهر قم که یک شهر کوچک بود، شهر بزرگ ری وجود داشت که دورترین فاصله را از مکتب دوده داشت.
این پژوهشگر مذهبی درباره فاصله ری از مکتب دوده اظهار داشت: این دوری دو دلیل داشت. یکی اینکه ناخواسته و بدون این که مردم آن گناهی کرده باشند، نام این منطقه در پرونده کربلا وارد شده بود و به نام آن منطقه جنایت بزرگ کربلا رخ داده بود. بدین سبب مردم آنجا مقصر نبودند ولی برچسبی در تاریخ به نام ری زده شد. دلیل دوم نیز این بود که بنی امیه بر طبق این برچسب ناخواسته در دوران ۹۰ ساله خود تلاش وسیعی کرده بودند تا مردم مناطقی مانند ری و اصفهان را با دورترین فاصله با مکتب دوده تربیت کنند و هیچ زمینه ای برای مکتب دوده در این مناطق نباشد.
وی اضافه کرد: با این اوصاف در اصفهان می بینیم که برخی فرزندان علی بن جعفر امام صادق به آنجا رفتند و ساکن شدند و برخی از علمای شیعه نیز در آنجا سکونت گزیدند و اصفهان را به تدریج متحول کردند. این تحول در ری نیازمند یک اتفاق مهم بود و حضور یک شخصیت شیعه منتسب به پیامبر می توانست این تحول را بوجود آورد و پس حضرت عبدالعظیم تصمیم گرفت که خودش در ری حضور پیدا کند.
ایجاد مدرسه حدیثی در ری
رضایی افزود: حضرت عبدالعظیم با علم، معنویت، عرفان و آن جایگاه اجتماعی و تدبیری که داشت، بصورت نیمه مخفی و بدون اینکه حساسیتی بوجود آورد، وارد ری شد و شیعیان اندک آن دیار را به سمت خود جذب کرد. تعداد اندکی از راویان حدیث را که در این شهر بودند، گرد خود آورد و یک مدرسه اولیه حدیثی ایجاد کرد و اندک شیعه عاطفی شهرری را تبدیل به شیعه مکتبی کرد و بعد بسترهای توسعه را برای آنان فراهم نمود یعنی افراد را تربیت می کرد.
وی اضافه کرد: محدثینی که از ری هستند، شاگردان حضرت عبدالعظیم محسوب می شوند. سهل بن زیاد رازی و ابوحماد رازی و حتی دانشمندانی مانند خالد بن محمد بن برقی و احمد بن مهران قمی که از قم هستند و حمزة بن قاسم علوی از علویانی هستند که وارد ری شدند و طیف های مختلف شاگردان عبدالعظیم را تشکیل می دادند
این کارشناس مذهبی افزود: حضرت عبدالعظیم حدود ۱۰ سال در ری سکونت داشت اما این حضور، شیعه عاطفی اندک را به یک جامعه هویت یافته مکتبی قابل رشد و توسعه تبدیل کرد و نه فقط در حیات خود بلکه وقتی مظلومانه و غریبانه در این شهر رحلت کرد، مومنانی را از نظر روحی و معنوی تربیت کرده بود که پیامبر اکرم (ص) را در رویا دیدند و محل دفن عبدالعظیم را به آنان نشان داده است.
وی افزود: در حقیقت محل دفن حضرت عبدالعظیم نیز هدفمند بود تا بصورت غریبانه و مخفیانه نباشد و مزارش بعنوان یکی از مراکز و کانون های شیعه مطرح شود. یعنی همان طرحی که عبدالعظیم داشت، پس از رحلتش بر محور نورانیت و معنویت مزارش ادامه پیدا کند
رضایی اضافه کرد: نتیجه چنین کارهایی در کمتر از ۱۰۰ سال به بار می نشیند و زمانی که آل بویه بر سر کار می آید، ری را بعنوان یکی از مهم ترین پایتخت های خود در کنار شیراز و بغداد قرار می دهد. یعنی نخستین پایتخت این حکومت ری بود. البته آل بویه جزو شیعیان بودند در صورتیکه اکثریت ری را شیعیان تشکیل نمی دادند ولی ظرفیت مرکزیت یک حکومت شیعی را پیدا کرده بود و به قدری این مدرسه حدیثی مهم شده بود که کلینی از مدرسه حدیثی ری برمی خیزد و جزو شاگرد شاگردان عبدالعظیم قرار می گیرد.
وی افزود: آن قدر این مدرسه مهمست که شیخ صدوق از قم به ری می آید و ری جایگاهی پیدا می کند که در بلندای تاریخ و جغرافیای ایران بر محوریت نورانیت و معنویت این مزار ظرفیت مرکزیت برای جامعه شیعه ایرانی پیدا می کند.
حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) در چهارم ربیع الثانی سال ۱۷۳هجری در شهر مدینه چشم به جهان گشود. وی فرزند عبدالله بن علی، از نوادگان امام حسن مجتبی(ع) بود که نسبتش با چهار واسطه به امام مجتبی(ع) می رسد.
آن حضرت بنا به نقلی بر اثر بیماری در سال ۲۵۲ هجری قمری در سن ۷۹ سالگی در پانزدهم شوال چشم از جهان فرو بست و در شهرری به خاک سپرده شد؛ بارگاهی که اینک زیارتگاه شیعیان است.
شیخ صدوق در کتاب کمال الدین می نویسد: وقتی حضرت عبدالعظیم (ع) خدمت امام هادی (ع) مشرف شد و عقاید خودرا اظهار کرد؛ امام فرمود «تو از دوستان حقیقی ما هستی». روزی امام رضا (ع) به حضرت عبدالعظیم که مورد اعتماد ایشان بوده و سفارش های امام را به شیعیان می رساند؛ فرمود: ای عبدالعظیم! سلام مرا به دوستانم برسان و به آنان بگو که شیطان را به خودشان راه ندهند. آنان را به راست گویی و امانت داری و سکوت و ترک مجادله در کارهای بیهوده و دیدار از همدیگر و توجه به یکدیگر دستور بده. چونکه اینها مایه نزدیک شدن به من است.
امام هشتم افزودند: هیچ گاه خودتان را مشغول دشمنی با یکدیگر نکنید. من با خود پیمان بسته ام که هرکسی چنین کند و یکی از دوستانم را به خشم آورد، از خدا بخواهم که او را در دنیا به شدیدترین صورت عذاب کند و در آخرت نیز چنین کسی را از زیان کاران قرار دهد.
منبع: جوان بین
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب