نخستین پادشاه پس از اسلام که از واژه ایران بهره برد چه کسی بود؟
جوان بین: نادر شاه افشار، از میان پادشاهان ایران پس از اسلام، اولین فرمانروایی است که واژه ایران را در سجع مهر حکومتی خود ذکر کرده است.
به گزارش جوان بین به نقل از مهر، سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، با هدف معرفی و بازشناسی اسناد مهم، کمتر شناخته شده و گاه مغفول مانده در گنجینه آرشیوی این سازمان، طرحی به نام «در قاب یک سند» طراحی نموده است که در هر نوبت به یکی از اسناد تاریخی، فرهنگی، اداری یا اجتماعی موجود در بایگانی ملی می پردازد.
در چهارمین شماره رویداد «در قاب یک سند» یک فرمان تاریخی از نادرشاه افشار معرفی می شود که دارای نکته جالبی است: نادرشاه، از میان پادشاهان ایران پس از اسلام، اولین فرمانروایی است که واژه «ایران» را در سجع مهر حکومتی خود ذکر کرده است.
طبق اعلام سازمان اسناد و کتابخانه ملی و همانطور که در تصویر نیز دیده می شود، عنوان این سند «فرمان نادرشاه افشار به عاشورخان حاکم ابیورد درباب واگذاری زمین زراعتی به ایل افشار» است و تاریخ آن، ۲۲ [ربیع الاول] ۱۱۵۱ هجری قمری، مصادف ۱۹ [تیر] ۱۱۱۷ شمسی است. «تحمیدیه» سند در وسط صفحه و بالاترین قسمت، «هو بسم الله الرحمن الرحیم» است. مُهر گلابی شکل و سجع آن چنین نوشته شده است: «بسم اله نگین دولت و دین رفته بود چون از جا / بنام نادر ایران قرار داد خدا».
متن طغرای سند نیز چنین است: «أعوذُ بالله تعالی شأنه فرمان همایون شد». سند به شیوه نستعلیق نگاشته شده است. شکل ظاهری نوشتاری آن ساده و زیبا با مرکب سیاه و فاصله زیاد بین خطوط است.
استفاده از «ایران» در سجع مهر نادرشاه، بیان کننده آنست که وی منشأ حکومت خودرا مشیت الهی می دانسته و بگونه ای، قدرت گیری خویش را حاصل لطف خداوند و کوشش های شخصی خود تلقی می کرده است.
این امر نشان دهنده رویکرد او به وحدت ملی و تمرکز قدرت در قالب یک دولت مرکزی نیرومند است. بااینکه نادرشاه قدرت را در خراسان به دست گرفت، اما با لشکرکشی های گسترده به نقاط مختلف کشور و سرکوب شورشیان افغان، دشمنان و مخالفان، خواست خودرا برای تأسیس حکومتی واحد در قالب مرزهای مشخص ابراز کرد. درج نام «ایران» در سجع مهر حکومتی، گواهی است بر این نگاه وحدت گرایانه و ملی گرای نادرشاه.
موضوع سند فرمان نادرشاه به «عاشورخان»، حاکم اُلکای (ولایت یا ناحیه تحت قلمرو) «ابیورد» درباب چگونگی اسکان و واگذاری زمین زراعتی به چند خانوار از جماعت ایل افشار کوچانده شده به محال «شاه توت» است و چون چندین خانواده از ایل «کوسه احمدلو» آنجا ساکن بوده اند، از ایشان می خواهد زمینهای زراعتی آبی و دیمی آن جا را تقسیم کرده، بخشی را برای خانوارهای ایل کوسه احمدلو بگذارد و بخش دیگر و حتی زمینهای غیرقابل کشت را احیا و به ایل افشار واگذارد.
در این سند چندین نکته قابل ذکر است؛ اینکه نادرشاه سیاست کنترل ایلات را با بخشیدن زمین به آنها مدنظر قرار داده است تا بدین ترتیب قدرت رزمی آنها را تحت نظر درآورده و بتواند این ایلات را همیشه مطیع نگه دارد.
یکی دیگر از نکات قابل توجه در ساختار قدرت سیاسی دولت نادرشاه افشار، جایگاه برجسته ایل افشار است. در بین قبایل بزرگی که حامی نادرشاه بودند، ایل افشار مهم ترین نقش را ایفا می کرد. نادرشاه خود از خاستگاهی افشاری بود و پیوندهای خویشاوندی با این ایل داشت. بخش قابل توجهی از مناصب کلیدی و حساس حکومتی به افراد وابسته به ایل افشار سپرده می شد. به عنوان نمونه، عاشورخان که در این سند، اُلکای ابیورد به ایشان واگذار شده، در مقطعی نیز به حکومت آذربایجان نیز منصوب گردید.
این سند با شناسه ۳۳۱/۹۹۷ در بایگانی ملی ایران به ثبت رسیده است.
گفتنی است در شماره سوم رویداد «در قاب یک سند» سندی مربوط به دوره افشاریه با عنوان « فرمان نادرشاه افشار درباب اعطای کدخدایی ایل صوفیانلو به شاهوردی بیگ» و در نوبت دوم فرمانی با عنوان «فرمان شاهرخ افشار خطاب به کلانتر، کدخدایان و اعیان تبریز، بر اساس دفع شر مهدی خان افشار و اظهار رضایت از اهالی و درخواست تبعیت از رستم خان بهارلو حاکم جدید تبریز» انتشار یافته است.
منبع: javanbin.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب