پژوهشگری که شعر و نثر ایران را از صبا تا نیما خواند
به گزارش جوان بین، یحیی آرین پور _که امروز سالگرد درگذشت اوست_ از نویسندگان و محققان مهم تاریخ ادبیات ایران است که مجموعه ای از تألیفات و ترجمه های شاخص در عرصه تاریخ ادبی، نقد و پژوهش دارد.
خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و ادب، طاهره طهرانی:
خودش می اظهار داشت: «روز و ماه و حتی سال تولدم را به درستی نمی دانم، آن چه از این بابت در شناسنامه ام آمده، راه به جایی نمی برد برای اینکه مستند به بیاض و یادداشت پشت جلد کتابی نیست.» یحیی آرین پور از برجسته ترین محققان تاریخ ادبیات ایران در سده چهاردهم خورشیدی بود که با اثر ماندگار خود، «از صبا تا نیما»، نقش قابل ملاحظه ای در بازبینی و تدوین تاریخ ادبیات معاصر فارسی ایفا کرد.
زندگی و تحصیلات
وی حدود سالهای ۱۲۸۴ تا ۱۲۸۶ خورشیدی در تبریز و در خانواده ای با پیشینه علمی و اشرافی زاده شد. پدربزرگ پدری او از تبار عباس میرزا و از طرف مادر از نسل خواجه نصیرالدین طوسی بود. به همین خاطر بعضی او را شازده یحیی میرزا می نامیدند. دوران کودکی اش با غوغای انقلاب مشروطه و بحران سیاسی آذربایجان هم زمان شد و اولین تجربه های فرهنگی خودرا در این فضا به دست آورد. وی در نوجوانی، هم درس استاد شهریار، حبیب ساهر، و رعدی آذرخشی بود و از شاگردان تقی رفعت و احمد کسروی به شمار می رفت. در جوانی مجله ای ادبی به نام «ادب» منتشر نمود و بعد از پایان تحصیلات به وزارت دارایی پیوست و بالاتر از سی سال در آن جا خدمت کرد.
یحیی آرین پور از نویسندگان و محققان مهم تاریخ ادبیات ایران است که مجموعه ای از تألیفات و ترجمه های شاخص در حوزه تاریخ ادبی، نقد و پژوهش دارد. کار سترگ آرین پور کتاب دو جلدی «از صبا تا نیما» است که میان سالهای ۱۳۲۴ تا ۱۳۵۰ تدوین و منتشر گردید. این اثر از برجسته ترین منابع پژوهشی درباره ی تحول ادبیات فارسی از دوره قاجار تا عصر نیما یوشیج است و روشی علمی در بررسی تطور شعر و ادب به موازات تحولات اجتماعی و سیاسی ایران ارایه می کند. بعد از درگذشت او، جلد سوم این مجموعه با عنوان «از نیما تا روزگار ما» در سال ۱۳۷۴ منتشر گردید. لیستی از آثار او بدین سان است:
از صبا تا نیما: در دو جلد (نخستین نشر در دهه ۱۳۴۰، انتشارات زوار). این کتاب از مهم ترین منابع تاریخ ادبیات جدید ایران است و به بررسی تطور شعر و نثر فارسی از دوران برگشت ادبی تا انقلاب مشروطه و آثار نیما یوشیج می پردازد.
از نیما تا روزگار ما: جلد سوم تاریخ ادبی آرین پور که بعد از مرگش در سال ۱۳۷۴ منتشر گردید. این جلد ادامه پژوهش «از صبا تا نیما» است و به تحولات شعر و ادبیات ایران بعد از نیما تا دهه های اخیر می پردازد.
زندگی و آثار هدایت: اثری تحلیلی در شرح زندگی، افکار و آثار صادق هدایت که توسط انتشارات زوار منتشر گردید.
ادبیات فارسی بر اساس تألیف استوری: اثری پژوهشی درباره ی تاریخ ادبیات ایران که برخی منابع آنرا اقتباسی و بومی سازی شده از اثر استوری (Edward G. Browne یا Storey) می دانند.
ناصر خسرو و اسماعیلیان: اثر اِوگِنی برتلس، خاورشناس روس؛ ترجمه از روسی به فارسی، انتشار یافته توسط بنیاد فرهنگ ایران در دهه ۱۳۴۰.
خاطرات سیمونیچ؛ از عهدنامه ترکمانچای تا جنگ هرات: ترجمه از یادداشت های ای. او. سیمونیچ، وزیرمختار روسیه در دوره فتحعلی شاه و محمدشاه قاجار. این کتاب توسط مؤسسه انتشارات فرانکلین چاپ شده است.
از او تعداد قابل توجهی مقاله تحلیلی و تاریخی درباره ی ادبیات مشروطه و تجدد ادبی در مجلات «سخن»، «یغما»، و «کتاب امروز» هم به جا مانده است، همین طور اشعاری با تخلّص «دانش» سروده که بعضی از قطعات آن در مطبوعات ادبی آن دوران انتشار یافته است. میراث مکتوب آرین پور شامل شش عنوان مستقل کتاب و چندین مقاله و ترجمه در مجموع، او را در زمره مؤثرترین تاریخ نگاران ادبی سده بیستم ایران قرار می دهد.
زبان ها و تسلط علمی
آرین پور به فارسی، ترکی، زبان روسی، و هم انگلیسی و فرانسوی آشنا بود و از منابع گوناگون این زبان ها برای پژوهش هایش بهره می گرفت. این دامنه زبانی به او توانایی داد تا تاریخ تطور ادب جدید ایران را با مقایسه های فرهنگی و با نگاهی نوین در تاریخ نگاری ادبی بنویسد. وی از خانواده ای آزادی خواه برخاسته بود و از جوانی به جنبش آزادیستان و نهضت دموکراتیک محمد خیابانی گرایش داشت. بعد از سرکوب آن جنبش، کناره گیری فرهنگی و گوشه نشینی را برگزید و هیچگاه در سازمان های رسمی یا درباری دوران پهلوی عضویت نپذیرفت. زندگی او نمونه ای از استقلال فکری و آزاداندیشی و کوشش برای وطن در بین نویسندگان زمانه اش شناخته می شود.
تا قبل از آرین پور، نویسندگان و محققان در تاریخ نویسی ادبیات به گونه هایی چون نمایشنامه نویسی و ادبیات داستانی دقت چندانی نمی کردند، اما مرحوم آرین پور به علت توجه ویژه اش به تجدد ادبی در کتاب خود به «ادبیات داستانی» و «ادبیات نمایشی» توجه کرد و بخش عمده ای از پژوهش خودرا به این دو گونه مهم در دوران جدید اختصاص داد. او حتی از نثر مطبوعاتی هم غافل نبود و در کتابش بخشی را هم به این نوع از نثر اختصاص داد و اظهار داشت که از قرن ۱۳ قمری نثر مطبوعاتی هم بخش مهمی از ادبیات ایران است.
سرانجام
یحیی آرین پور بعد از حدود هشت دهه زندگی پژوهشی و فرهنگی، در ۴ آبان ۱۳۶۴ خورشیدی در تهران از دنیا رفت. او با سادگی و فروتنی زیست و اثری جاودانه در نقد و تاریخ ادبی ایران بر جای گذاشت.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب