نهاد کتابخانه ها بزرگ ترین خریدار کتاب در کشور است تحول در خرید کتاب
به گزارش جوان بین، مدیرکل اداره تامین منابع نهاد کتابخانه ها می گوید با عنایت به خرید ۴۲ میلیاردی این نهاد از مرداد تا مهر و مقایسه اش با دیگر نهادها مثل وزارت فرهنگ، این نهاد بزرگ ترین خریدار کتاب در کشور است.
خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و ادب، جواد شیخ الاسلامی: فروردین ۱۴۰۴ بود که مجید خدابخش با حکم آزاده نظربلند، دبیرکل نهاد کتابخانه های عمومی کشور به مدیرکلی دفتر تأمین منابع کتابخانه های نهاد منصوب گردید. به بهانه هفته کتاب سراغ خدابخش رفتیم که با او درباره ی کارهای اداره کل تأمین در ماه های اخیر، پروسه خرید کتاب ها، وضعیت تجهیز کتابخانه های کشور، بودجه این اداره کل و برنامه های نهاد برای ادامه سال صحبت نماییم.
مشروح این گفتگو را در ادامه می خوانید:
* گزاره ای در میان فعالین حوزه نشر مطرح است که نهاد کتابخانه های عمومی کشور را بزرگ ترین خریدار کتاب کشور می داند. این تصور با حقیقت چه نسبتی دارد؟
بله. من هم شنیده ام اما برای پاسخ دادن به آن احتیاج به اطلاعات دقیقی نظیر میزان خرید (تعداد نسخه و مبلغ اختصاصی)، گستره پوشش و تداوم این خرید است. همچنین که در ذهنم مرور می کنم احیانا خرید وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای پشتیبانی از ناشرین، خریدی که کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان یا سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران و مثل آن در یک دو استان بزرگ برای تجهیز کتابخانه های تحت پوشش خودشان انجام می دهند، شبیه ترین خریدها به خرید نهاد کتابخانه های عمومی کشور است.
طی مرداد تا مهر امسال، خرید انجام شده توسط هیأت انتخاب و خرید کتاب وزارت ارشاد، ۳۸۹۱۰ نسخه و به ارزش تقریبا ۱۰۰ میلیاردریال است. نهاد کتابخانه ها در همین بازه برای مخاطب کودک و نوجوان خود طرح «قاصدک» را انجام داد که طی آن بیشتر از ۲۶۰ هزار نسخه کتاب به ارزش ۴۲۰ میلیاردریال انجام شده است
از این موارد تنها آمار مستندی که در اختیار است، گزارش خرید وزارت فرهنگ و ارشاد است که هر چند وقت یکبار در سایت وزارت خانه منتشر می شود. در سایر موارد مستندات دقیقی نداریم مگر شنیده ها و یا گفت وگوهای انگشت شماری که به اعداد و رقم ها اشاره می کند. به این استشهاد توجه کنید؛ طی مرداد تا مهر امسال، وزارت ارشاد و نهاد کتابخانه ها، هر دو خرید داشتند. خرید انجام شده توسط هیأت انتخاب و خرید کتاب وزارت ارشاد، ۳۸۹۱۰ نسخه و به ارزش تقریبا ۱۰۰ میلیاردریال است. نهاد نیز در همین بازه برای مخاطب کودک و نوجوان خود طرح «قاصدک» را انجام داد که طی آن بیشتر از ۲۶۰ هزار نسخه کتاب به ارزش ۴۲۰ میلیاردریال انجام شده است. با مقایسه این ها بنظر می رسد گزاره ای که مطرح کردید درست است و نهاد کتابخانه های عمومی کشور را می توان بزرگ ترین خریدار حوزه نشر محسوب کرد.
* آیا این جایگاه سطح انتظارات و حساسیت ها را افزایش نمی دهد؟ خرید با این میزان بودجه و تعداد نسخه، پیچیدگی هایی دارد.
اساساً هرگونه انتخابی پیچیدگی، سختی و حساسیت دارد. گاهی اوقات ما برای خرید کردن یک پیراهن چندین مغازه یا صفحه مجازی رو بالا و پایین می نماییم و دست آخر هم با تردید سراغ یکی از آنها می رویم. طبیعی است در پروسه خرید کتاب که ناشی از یک انتخاب در میان بیشتر از ده ها هزار عنوان و چند صد ناشر است، دشواری ها و بزنگاه ها فراوان است. در این بین خواسته های روزآمد کتابداران و اعضا در کتابخانه ها، نگاه عدالت جوی ناشران و پیگیری ایشان، و بودجه محدود که مشخص نیست چه موقع اختصاص پیدا می کند، آن پیچیدگی و حساسیت را مضاعف هم می کند.
* باتوجه به همین انتظارات، وقتی مسئولیت را پذیرفتید، چه حقیقت هایی در اداره کل تأمین منابع شما را بیشتر نگران یا حساس کرد؟
مهم ترین دغدغه هایم در حوزه خرید به همان موارد سختی و حساسیتی برمی گردد که پیش از این اشاره کردم. تصویر دقیق و مبتنی بر حقیقت از نیاز و خواست مخاطبین در کتابخانه ها؛ رصد جامع از وضعیت نشر که پاسخگوی همان نگاه عدالت طلب ناشرین است و دست آخر ایجاد نظم در تخصیص بودجه محدود. نبود هر کدام از این ها سبب می شود که خرید از یک پروسه متداول، منظم، مجموعه ساز و رضایت آفرین در کتابخانه به اتفاقی که باید روزها منتظر باشی تا شاید محقق شود و شاید پاسخگویی نیاز کتابخانه باشد، تبدیل گردد. برای هر کدام از این موارد راه حل ها و پیشنهادهایی به کمک همکاران ستادی و استانی تنظیم کردیم و باتوجه به اقتضائات، درحال انجام آنها هستیم. بعنوان نمونه قبل از این بخش عمده خرید نهاد بواسطه دستور توزیعی ستاد مرکزی به کتابخانه ها ارسال می شد. اکنون ضمن حفظ کردن این الگوی خرید بصورت حداقلی، به سوی خارج کردن دستور توزیع از اداره کل تأمین منابع و ایجاد دستور توزیع به تعداد تمامی کتابخانه ها و بر مبنای انتخاب همکاران کتاب دار حرکت کرده ایم. بر این مبنا هر کتابخانه بر مبنای بودجه تخصیصی، از لیست پیشنهادی اداره کل تأمین منابع و یا لیست تنظیمی خود در خریدهای استانی، مبادرت به خرید می کند.
* افزایش سهم کتابداران در انتخاب کتاب تصمیم پر ریسکی است، چونکه میزان تسلط کتابداران در شهرها و استانهای مختلف کشور، با هم برابر نیست و نمی توان بصورت کامل انتخاب کتاب ها را به آنها سپرد. چه شد که این تصمیم را گرفتید؟
بررسی تجربه های گذشته نقش مؤثری در این تصمیم داشت. سالهای زیادی تنها الگوی تأمین کتاب، ارسال بر مبنای تشخیص همکاران ستاد مرکزی و مجموعه ای از الگوهای دستور توزیع بود. بطورمثال کتاب «من کیستم» آقای محمد شجاعی برای همه کتابخانه ها یا کتاب «مطالعه مصرف مخاطبان انیمه و مانگا در ایران» از خانم ادهم برای کتابخانه های اصلی استان و اصلی شهرها و … ارسال می شد. اما به مرور و با انجام یک دو نوبت طرح خرید کتاب بر مبنای انتخاب کتابداران این ایده شکل جدی تری گرفت و بنا بر این شد که بخش اصلی خرید بر پایه انتخاب کتابداران باشد و در کنارش بمنظور جبران مواردی که ممکنست در سبد مجموعه سازی مغفول مانده باشد، از دستور توزیع های ستاد مرکزی نیز استفاده کرد. این سهم دهی الزاماتی نظیر ضرورت افزایش دانش کتاب شناسی کتابداران و گویاسازی لیست های پیشنهادی برای انتخاب درست و بهینه را هم به همراه دارد که در صورت نیاز و پیش آمدن بحث توضیحاتی عرض می کنم.
برای تنوع بخشی به منابع مالی، طرحی بمنظور استفاده از ظرفیت «نشاندار کردن مالیات» برای تأمین منابع مطالعاتی مورد نیاز کتابخانه ها آماده کردیم که توسط همکاران محترم معاونت اداری و مالی درحال پیگیری است. امیدوار هستم این پیگیری ها در صورت تحقق نقش مؤثر و تعیین کننده ای در موضوع تأمین مالی خرید منابع برای کتابخانه ها داشته باشد
* بودجه خرید کتاب توسط اداره کل منابع چه طور تأمین می شود؟
منابع مالی ما از سه مسیر تأمین می شود. ابتدا بودجه ستاد مرکزی، سپس سرفصل خرید منابع که در بودجه های ادارات کل استانی دیده شده و با همکاری و عاملیت کارشناسان منابع استانی اختصاص داده می شود و در آخر هم مسیرهای مکمل مانند طرح «اِهدانِش»، مشارکت بانکها و همراهی خیرین. در همین جهت و برای تنوع بخشی به منابع مالی، طرحی بمنظور استفاده از ظرفیت «نشاندار کردن مالیات» برای تأمین منابع مطالعاتی مورد نیاز کتابخانه ها آماده کردیم که توسط همکاران محترم معاونت اداری و مالی درحال پیگیری است. امیدوار هستم این پیگیری ها در صورت تحقق نقش مؤثر و تعیین کننده ای در موضوع تأمین مالی خرید منابع برای کتابخانه ها داشته باشد.
* سال ۱۴۰۴ با خرید حوزه کودک و نوجوان شروع شد. انتخاب این حوزه محتوایی و سنی، دلیل خاصی داشته است؟
بله. ما برای افزایش دقت در خرید و نیازسنجی حقیقی کتابخانه ها نظرسنجی ملی با مشارکت حدود ۴۰۰۰ کتابدار و عضو فعال انجام دادیم. بر طبق این نظرسنجی نزدیک به ۵۰ درصد از نیاز اعلامی مشارکت کنندگان در حوزه گروه سنی کودک و نوجوان بوده است. این مهم در کنار درخواست های همکاران در بازدید از کتابخانه ها و اطلاعات حاصل از عناوین پرجستجو در سامانه کتابخانه ها سبب شد که سبد موضوعی کتاب های کودک و نوجوان در اولویت خرید قرار گیرد. خالی از لطف نیست به این هم اشاره کنم بر طبق این نظرسنجی، داستان، مهارت های زندگی و آموزش مفاهیم پایه در گروه سنی کودک و موضوعات رمان، مهارت فردی و خودیاری در گروه سنی نوجوان، پربسامدترین موضوعات مورد نیاز بوده اند.
* در صحبت ها اشاره به گویاسازی لیست خرید کردید. منظورتان از این عبارت چیست؟
همانطور که گفته شد، افزایش سهم کتابداران در انتخاب الزاماتی با خود به همراه دارد. همچون این که لیست پیشنهادی در گویاترین حالت ممکن در اختیار ایشان قرار گیرد. برای این منظور در این نوبت و برای نخستین بار علاوه بر اطلاعات همیشگی مانند عنوان، مؤلف، مترجم و ناشر، مواردی نظیر لینک معرفی کتاب، تگ های موضوعی، گروه سنی، اعلام موجودی همان عنوان در کتابخانه مقصد و متمایز کردن ۹۰۰ عنوان از بین ۲۴۰۰ عنوان به انتخاب همکاران متخصص این حوزه در اداره کل تأمین منابع، بعنوان کتاب های با اولویت بیشتر یا به تعبیر رایج ستاره دار، نیز به لیست اضافه گردید. مراد از گویاسازی لیست مجموعه این اتفاقات است. اگزوپری جمله ای دارد به این مضمون که «کار کامل آن نیست که نتوانی چیزی به آن اضافه کنی. بلکه کار کامل آن است که نتوانی چیزی از آن کم کنی.» حسم در مورد زحمات همکارانم در تهیه این لیست این بود.
ثمره این پروسه انتخابی شد که تا به الآن که با شما گفتگو می کنم و کتاب ها در کتابخانه ها توزیع شده است، هیچ اعتراضی بر مبنای مناسب نبودن عناوین به اداره کل گزارش نشده است. شاید برای شما جالب باشد که حدود ۶۰ درصد انتخاب نهائی کتابداران از همین عناوین ستاره دار بود که نشان میدهد لیست جدید نیازشان را دقیق تر پوشش داده است.
* معمولا در دوره های مختلف اعتراضاتی به نحوه خرید اداره کل منابع می شد و بعضی می گفتند خریدها سلیقه ای به انجام می رسد. بازخورد ناشران در این نوبت چه طور بود؟
همکاری ناشران خیلی حرفه ای و مسئولانه بود. ادعای ما اینست که تقریبا همه ناشران معتبر حوزه کودک و نوجوان در خرید این نوبت حضور داشتند و برخی حتی برای رساندن کتاب به کتابخانه ها، چاپ جدید آماده کردند. این سطح از تعامل، افق روشنی برای همکاریهای آینده ترسیم می کند.
ستاد مرکزی در گام بعدی باید به سراغ بزرگسال و سبد موضوعی قصه و رمان برود. تهیه لیست بر مبنای استانداردهای که اشاره شد با پیشرفت ۷۰ درصد انجام شده است. هم عرض و شانه به شانه این خرید، کارشناس منابع استانی نیز خرید بر مبنای انتخاب و ارایه لیست توسط کتابخانه ها را سامان می دهند
* توزیع کتاب ها یکی از نقاط حساس پروسه خرید است. چرا این مرحله طولانی تر شد؟
این خرید ۲۴۰۰ دستور توزیع به تعداد ۲۴۰۰ کتابخانه شرکت کننده در طرح داشت. این اعداد و این گستردگی کار به زبان ساده است اما در حقیقت و عمل بویژه برای ما که بخش قابل توجهی از زیرساخت لازم در توزیع را به سبب مسبوق به سابقه نبودن، هم زمان با انجام کار، باید ایجاد می کردیم، کاری سخت و البته نیازمند زمان بود. علیرغم این و با همتی که همکاران اداره توزیع ما به خرج دادند کار با اختلافی ۱۰ روزه از زمان مقرر به عاقبت رسید.
* برنامه شما برای ادامه سال چیست؟ ادامه خریدها در چه حوزه ای خواهد بود؟
بر اساس همان نظرسنجی که خدمت تان گفتم، ستاد مرکزی در گام بعدی باید به سراغ بزرگسال و سبد موضوعی قصه و رمان برود. تهیه لیست بر مبنای استانداردهای که اشاره شد با پیشرفت ۷۰ درصد انجام شده است. هم عرض و شانه به شانه این خرید، کارشناس منابع استانی نیز خرید بر مبنای انتخاب و ارایه لیست توسط کتابخانه ها را سامان می دهند تا این دو خرید در کنار هم تکمیل کننده پروسه مجموعه سازی باشد. علاوه بر دو مورد یاد شده، به خواست خدا خرید بمنظور تجهیز ۳۰ کتابخانه سیار تازه تأسیس، خرید ۱۱۷۰ نسخه کتاب بریل برای تجهیز بخش نابینایان و سهمیه ویژه برای ۴۰ کتابخانه مستقر نیز صورت خواهد گرفت.
* پیش بینی و برآوردی از ارزش ریالی این خریدها دارید؟
پیش بینی و برآوردمان از ارزش خرید مواردی که برشمردم، عددی بیشتر از ۱، ۰۰۰ میلیاردریال است که قسمتی از آن تخصیص پیدا کرده و در حال انجام می باشد و قسمتی دیگر را امیدوار هستم تا ابتدای فصل زمستان محقق شود.
بطور خلاصه، خالی از لطف نیست به این هم اشاره کنم بر اساس این نظرسنجی، داستان، مهارت های زندگی و آموزش مفاهیم پایه در گروه سنی کودک و موضوعات رمان، مهارت فردی و خودیاری در گروه سنی نوجوان، پربسامدترین موضوعات مورد نیاز بوده اند. این سطح از تعامل، افق روشنی برای همکاریهای آینده ترسیم می کند. این اعداد و این گستردگی کار به زبان ساده است اما در حقیقت و عمل بخصوص برای ما که بخش قابل توجهی از زیرساخت لازم در توزیع را به جهت مسبوق به سابقه نبودن، هم زمان با انجام کار، باید ایجاد می کردیم، کاری سخت و البته نیازمند زمان بود.
منبع: جوان بین
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب