نوروز با آیین های نمایشی؛(۱)
عرفه برکت زندگی نوروزداران با تکریم میهمانان بهشتی
به گزارش جوان بین تکریم نام و یاد درگذشتگان از کهن ترین میراث های ایرانی ها آیین مند است، قرار گرفتن در آستانه نوروز، فصل مهمی از همدلی مردمان کشورمان در اجرای آن آیین ها را با خود به همراه دارد، تجلی این مهم را در چارچوب سرزدن و دیدار با میهمانان بهشتی پیش از شروع سال نو با آیین «عرفه» شاهد می باشیم.
به گزارش خبرنگار تئاتر ایرنا، در تاریخ پرشکوه تمدن ساز ایران، رفتار و کنش های آئین مند ایرانی ها باورمند به آداب، رسوم و سنتی که تجمیع آنها فصل مهمی از فرهنگ و تمدن جهان را بنیان گذاشته و ارابه اش را به پیش رانده، خود می تواند مرکبی دیگر برای پیمودن مسیر روزهای آغاز قرن پانزدهم خورشیدی و نوروز ۱۴۰۱ با وجود شرایطی مشابه نوروز پیشین (کرونا) باشد.
پس این دفعه به بهانه فرارسیدن نوروز ۱۴۰۱ خورشیدی خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) در مرور آئین های فرهنگ ساز و همدل با جشن نو شدن زمین، تلاش می کند به آن دسته رفتارهای آیینی و نمایشی بپردازد که اجرای آنها توسط افراد یک خانواده بتواند روزگاران را برای خانواده ها به ارمغان آورد.
تکریم مقام، نام و یاد درگذشتگان در قامت آیین های نوروزی
پاسداشت درگذشتگان همواره نزد ایرانی ها جایگاه ویژه ای داشته است و به جهت همین احترام، شاهد شکل گیری آیین های گوناگونی برای تکریم مقام، نام و یاد درگذشتگان نزد ایرانی ها هستیم.
ایرانیان در آستانه نوروز علاوه بر آنکه بر زندگی خود، از خانه تا محیط طبیعت، دوستان و آشنایان اقدامات مختلفی شامل مراسم خانه تکانی تا مهیا کردن مقدمات پذیرایی نوروز را انجام می دهند، برنامه های گوناگونی در جهت تکریم مقام درگذشتگان هم در نظر داشتند. یکی از زیباترین این آیین ها در شکل نمایشی را میتوان در برگزاری مراسم عرفه یا علفه مردگان به نظاره نشست.
زیارت قبور مردگان، در آخرین شب جمعه هر سال شمسی، سنتی کهن است که مردمان منتظر بهار به آن اهتمام داشته و احترام می گذارند. در بیشتر نقاط ایران دو شب آخر سال را «عرفه» یا «علفه» و در مناطقی «شب برات» می نامند.
عرفه زندگان و عرفه مردگان
در اجرای این آیین شب اول معروف به عرفه مردگان است که طی آن برای اموات در گوشه ای از خانه چراغ روشن کرده و عقیده دارند در این شب روح درگذشتگان به آن خانه برمی گردد. ایرانی ها در این شب خیرات داده و شادمانی نمی کنند.
شب دوم را عرفه زندگان نامیده و برای عید آماده شده و شادمانی می کنند. عید یا عرفه مردگان به احتمال زیاد، بازمانده ای از رسوم بسیار کهن بزرگداشت فرَوَهرها (تجلی الهی روح درگذشتگان) است.
آماده شدن برای میزبانی شایسته از مهمانان در عرفه
سلیم سلیمی وند از پژوهشگران نام آشنای آیین ها و فرهنگ های مذهبی ایران در کتاب فرهنگ مردم بهار درباره آیین علفه مردگان آورده است: آنچه بهار را از دیگر مناطق و شهرهای ایران متمایز می کند، برگزاری «عید اموات» در غروب آخرین پنجشنبه سال است. بر مبنای باوری کهن قبل از آمدن بهار و در آخرین شب جمعه سال، ارواح درگذشتگان به زمین و به خانه هایشان فرود می آیند و میهمان فرزندان و خانواده هستند.
اغلب ایرانی ها باور دارند ارواح درگذشتگان در این روز به خانه و سامانه خود بازگشته و از بازماندگان خود انتظار خیرات، نذری و فاتحه خوانی دارند. به همین مناسبت در بسیاری شهرها و روستاهای ایران در آخرین پنجشنبه سال، زنان و مردان سر آرامگاه درگذشتگان می روند و خیرات و احسانی مانند؛ قرائت قرآن، پخش خرما، حلوا، سیب، شیرینی، شکلات، کیک و کاک می دهند.
در بسیاری نقاط ایران و در اجرای این آیین، تمام کسانی که به آرامستان ها می روند از کوچک و بزرگ پیش از ورود به آرامستان کاملا توقف کرده و فاتحه ای برای تمام آرمیدگان می خوانند و این کار را هنگام خروج هم انجام می دهند. سپس به سر قبور اقوام، آشنایان و بزرگان رفته برای شادی روح امواتی که می شناسند، فاتحه می خوانند.
در خیلی از روستاهای ایران که هنوز آیین عرفه یا علفه را به شکل سنتی و آیینی خود مانند گذشتگان برگزار می کنند؛ افراد حاضر به مناسبت ورود این مهمانان بهشتی، علاوه بر آنکه خانه را تمیز و کدورت ها را رفع می کنند، اسپند بر آتش می گذارند و خوراکی های ویژه نذری می پزند. چراغی را در حیاط تا بامداد روشن می گذارند به این اعتقاد که روح درگذشتگان به سادگی خانه را پیدا کند.
اگر نخستین سال درگذشت متوفی باشد بازماندگان سفره ای که معمولاً از نوع ترمه است بر سر قبر تازه درگذشته انداخته و روی آن انواع خیرات قرار می دهند. اقوام، خویشان، دوستان و هرکسی که به شکلی با خانواده متوفی آشناست در غروب پنجشنبه آخر سال بر سر مزار حاضر شده تا به بازماندگان تسلیت مجدد بگوید.
همچنین در این روز از سوی بازماندگان، قرآن خوان یا مداح به سر مزار تازه درگذشته می آید و آیاتی از قران را با صوت زیبا تلاوت کرده، سپس روضه خوانی می کند و پس از اتمام روضه، حاضران فاتحه خوانده از خوراکی ها خورده و برای شادی ارواح تمامی درگذشتگان و عزیز تازه درگذشته بار دیگر فاتحه خوانده و به بازماندگان تسلیت گفته و برای فاتحه خوانی سراغ دیگر قبور و مقابر شهدا و بزرگان مدفون می روند. صاحبان عزا و کسانی که عزیزی را در طول سال از دست داده اند، به خانه بازگشته و خویش را برای «عید سیاه» آماده می کنند.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب