اسرائیل جایی را زد که در آن موسیقی زندگی می کرد
به گزارش جوان بین، روز حمله رژیم جعلی به اوین، مماس با دیوار زندان خانه ای هم هدف قرار گرفت. خانه ای که یکی از واحدهایش متعلق به مرد سه تار به دست خالق «شرق اندوه» است.
به گزارش جوان بین به نقل از خبرگزاری مشرق
، کیوان ساکت اوایل هفته گذشته بود که ۶۴ ساله شد یا به قول خودش ۶۴ سال و چند روز. سال قبل همین موقع ها بود که ساکت همراه خانواده زیر یک سقف جمع شدند و او پایش را به ۶۳ سالگی گذاشت، ولی اکنون یکی از برجسته ترین آهنگسازان و نوازندگان تار و سه تار در کشورمان، خانه ای ندارد. روز حمله رژیم جعلی به اوین، مماس با دیوار زندان خانه ای هم هدف قرار گرفت. خانه ای که یکی از واحدهایش متعلق به مرد سه تار به دست خالق «شرق اندوه» است. کسی که سال ها درکنار بزرگان موسیقی ایران قدم برداشته، در خانه اش بزرگان هنر این سرزمین رفت وآمد داشته اند و صدای تار و سه تار درونش جریان داشته است.
با ساکت برای گفتگو تماس می گیرم و زمان زیادی نمی گذرد که پاسخ را ارسال می کند: «باشد گفتگو می کنم، فقط سر کلاسم هستم، ساعتی دیگر.» حوالی عصر تماس می گیرم. تولدش را تبریک می گویم و اتفاقی که برای خانه اش افتاده را تسلیت. می گویم: «خب برویم سراغ سؤال اول»، جواب می دهد: «سؤال نه! پرسش. پارسی حرف بزن.» اول متوجه نمی شوم چه می گوید، توقع این حرف را از کسی ندارم که دیده انفجار یعنی چه. از کسی که مزه جنگ در دهانش است. ذهنم را جمع می کنم و پرسش اول را مطرح می کنم: «هیچ مواجهه مستقیمی با جنگ وجود ندارد، مگر آن که بمبی بر سر انسان فرود بیاید یا موشکی خانه اش را هدف قرار دهد. واقعا اولین پرسشی که به ذهنم رسید و خواستم گفتگو را با آن آغاز کنم، این بود که شما نخستین مواجهه تان با این اتفاق چطور بود؟ فکر می کنم آن لحظه در خانه نبودید، درست است؟»
باید خودت ببینی
ساکت آغاز به سخن می کند و از ساعات اولیه حمله اسرائیل می گوید: «اگر در خانه بودم که هم اکنون نمی توانستم با شما حرف بزنم. بله، خبر حمله ابتدا از تلویزیون رسید؛ اعلام گردید در ورودی زندان اوین، بخش اداری آن مورد برخورد قرار گرفته. خانه ما دقیقا دیواربه دیوار درِ شمالی زندان اوین است و تصاویر این حمله بارهاوبارها از تلویزیون های ایران و شبکه های جهانی پخش گردید. فورا با یکی از همسایه ها تماس گرفتم. ساختمان ما در هر طبقه سه واحد دارد و واحد من در سمت راست، نزدیک ترین واحد به دیوار زندان است. به همسایه روبه رویی مان زنگ زدم، یعنی همان واحد کناری. در لحظه تماس، او با گریه صحبت می کرد. فقط گفت خودت باید بیایی ببینی. هرچه پرسیدم چه اتفاقی افتاده، گفت خودت باید بیایی ببینی و تماس قطع شد.» بنا بر گفته کیوان ساکت تعداد بمب های فروریخته شده بر زندان اوین و محوطه های اطراف آن حدود ۶ بمب یا موشک بوده که هدف اصلی آن بخش اداری زندان اوین بوده است که یک مورد از بمب ها عمل نکرده است. او می گوید: «بعدها فهمیدم که چند بمب دیگر هم شلیک شده بودند. ۶ بمب روی بخش اداری زندان فروریخته بود؛ یکی از آنها مستقیماً در حیاط پشتی خانه ما افتاده بود و خوشبختانه عمل نکرده و بمب سالم مانده بود. بهر دلیلی در خاک فرورفته و منفجر نشده بود؛ شاید چاشنی اش عمل نکرده بود. اما پنج بمب دیگر منفجر شده بودند.»
برای آزادکردن زندانی آمده بودند
شاید این نکته عجیب به نظر برسد که چه طور مماس با دیوار زندان ملک مسکونی وجود دارد که در آن آدم های عادی زندگی می کنند؟ درحقیقت بافت تهران این چنین است. مدل ساختار خانه هایی که سبب شده خانه هایی مثل خانه ساکت و همسایگانش هر روز سلام علیکی با سربازهای روی برجک داشته باشند؛ سربازهایی که حالا دیگر نیستند: «۷۱ نفر از کسانیکه در آنجا حضور داشتند، همچون برخی از کادر اداری زندان جان باختند. سربازان جوانی که در دوره خدمت بودند، از بین رفتند. ما که خانه مان چسبیده به زندان بود، صدای آنها را هر روز می شنیدیم، آن قدر نزدیک بودند که مکالماتشان را می شنیدیم.»
ساکت در بین داستان هایی که از انفجارهای کنار خانه اش شنیده به دردناک ترین اتفاقی که در حمله رژیم جعلی به اوین رخ داده اشاره می کند و می گوید: «تعدادی از خانواده هایی که برای ملاقات یا کارهای اداری آمده بودند هم صدمه دیده اند. در این بین، یکی از دردناک ترین موارد، شخصی بود که برای آزاد کردن زندانی سند آورده بود. برای همین کار آمده بود، سند در دست، اما... خودرو های زیادی هم حضور داشتند که صاحبانشان آمده بودند با عرضه سند، زندانیان را آزاد کنند و خیلی از آنها دیگر بازنگشتند. خوشبختانه در ساختمان ما، در سمت ما، کسی حضور نداشت. در سمت دورتر از ما دو خانواده بودند که فرزندانشان با شنیدن صدای انفجار اول به دورترین نقطه خانه رفته و در نقطه ای از خانه که به نظرشان امن تر بود، پناه گرفته بودند. خوشبختانه آنها صدمه ای ندیدند، خدا را شکر!»
حال گربه خوب است؟
از ساکت می پرسم از لحظات اولیه مواجهه اش با خانه بگوید و این که نگران وسایل یا چیزی بود که در آن خانه نگه می داشت. او از حیوان خانگی اش سخن می گوید و نجات معجزه آسای او: «وقتی رسیدم، اجازه ورود به خانه را به ما نمی دادند. به زحمت توانستیم از زیر پل اوین وارد شویم و ماشین را همان جا متوقف کردیم، سپس از یکی از مأموران آنجا - که موتورسوار بود - خواهش کردم ما را ببرد، چون راه زیادی بود و ما بی تاب بودیم که ببینیم چه شده. من یک گربه هم در خانه دارم که متعلق به همسرم است و بسیار نگران حالش بودیم. خوشبختانه با شنیدن صدای اول، گربه پریده و رفته بود زیر کمد لباس بچه ها. همان جا زنده مانده بود. عروس من برای مراسم عروسی اش یک کفش بسیار گران قیمت خریده بود. یک ترکش، از پایین به طبقه هفتم آمده بود، پنجره را سوراخ کرده بود و درست به چرم آن کفش برخورد کرده بود، بی آن که به گربه صدمه ای برسد. این ضربه، در فاصله ای بسیار نزدیک به گربه وارد شده بود. انگار خدا گربه را نجات داد.»
ساکت از اثرات حمله و تخمین خسارت ها روی خانه اش می گوید و یکی یکی صدمه هایی را که به خانه اش وارد شده، برمی شمارد: «ما سوار موتور آن مأمور شدیم و آمدیم. همسرم آن قدر حالش دگرگون بود که پایش به اگزوز داغ موتور چسبیده و سوختگی بسیار شدید و بدی بوجود آمده بود، بی آن که حتی خودش متوجه شود. آن قدر در شوک و ترس بود که متوجه نشد پایش روی سطح داغ قرار گرفته است. بعدها متوجه شدیم ماهیچه پشت پایش بشکل بسیار دردناکی سوخته است. با زحمت فراوان وارد ساختمان شدیم. دیدیم تمام ۲۶ واحد ساختمان، خانه های اطراف، شیشه ها، قاب های پنجره، فریم ها همه نابود شده اند. فریم های شیشه مچاله و کج شده بودند. آسانسور از جایش خارج شده بود و درهای تمام واحدها - بخصوص درهای سمت ما - انگار با اره از وسط نصف شده بودند. خرابی بسیار گسترده بود. سقف خانه ما و تمام سقف های سرویسهای بهداشتی - که سه سرویس بود - ریخته و آجر و کاشی ها کنده شده بودند. تمام دستگیره ها جدا و پرده ها نابود شده و مبل ها از بین رفته بودند. بخشی از قالی ها، یخچال و ماشین لباسشویی همگی صدمه دیده یا سوراخ شده بودند. تمام گلدان هایی که با زحمت دو نفر بلندشان می کردند، مثل کاه از بین رفته بودند. سقف یکی از پارکینگ ها سوراخ شده بود. درهای پارکینگ مثل پر کاه به بیرون پرتاب شده بودند. ما مجبور شدیم در پارکینگ را جوش بدهیم که سرقتی صورت نگیرد.»
خانه فقط چهاردیواری نیست
وقتی انسان با صحنه تخریب چیزی یا خانه ای مواجه می شود، مغز شروع می کند به یادآوری تصویر روزهایی که همه چیز صحیح وسالم بودند. ماجرا در رابطه با خانه کیوان ساکت هم همینطور است. خانه ای که صرفا انبوهی از آهن و سیمان نبود و با میهمان ها و خاطراتش ساخته شده بود: «خانه، صرفا چهاردیواری نیست؛ خانه خاطره دارد. خانه ما، خانه ای بود که افراد بزرگ بسیاری در آن رفت وآمد کرده بودند. وقتی با آن فاجعه مواجه شدم، نخستین خاطراتی که از ذهنم عبور کرد، در ارتباط با آن انسان ها بود... آن لحظات... آن کسانیکه آنجا نشسته بودند، حرف زده بودند، خندیده بودند... همه آن خاطرات، مثل فیلم از جلوی چشمانم عبور کرد. با خودم فکر کردم که چه خوب شد آن لحظه در خانه نبودم؛ چون اگر شیشه ها را از نزدیک ببینید، متوجه می شوید که مانند خنجرهای کوچک در دیوار فرورفته اند؛ درست مثل صحنه ای از فیلمی که در آن با مسلسل به دیوار شلیک می شود و دیوار سوراخ سوراخ می گردد.
اگر ما آنجا بودیم، واقعا بدنمان تکه تکه می شد. خدا را شکر که نبودیم.» ساکت به نام چند تن از میهمان ها اشاره می کند و از تولیداتی می گوید که در همین خانه کنار اوین شکل گرفته اند: «خانه ما محل رفت وآمد خیلی از دوستان و بزرگان بود. برای دیگران، خانه ما تنها یک مکان فیزیکی نبود؛ معنایی فراتر داشت. استاد حسن ناهید هر هفته، یکشنبه ها تا آن زمان که توان جسمی داشت، به خانه ما می آمد. بانوی شعر ایران، سیمین بهبهانی بارها میهمان ما بود. مرحوم دکتر احسان نراقی چندین بار به خانه ما آمد. دکتر امیر برزگر از بهترین پزشکان پوست ایران که خانه اش همواره محل رفت وآمد اهل فرهنگ و هنر بوده، میهمان ما بود. هنرمندان دیگر، خوش نویسان بزرگی چون استاد شیرچی، استاد دلنوازی و بسیاری دیگر هم بارها در خانه ما حضور داشتند. خانه ما، خانه خاطرات اهل هنر بود. در همین خانه، من آلبوم «شرق اندوه» و قطعه «شبی با خورشید» یا «شب» را نوشتم. اتاق کارم، اتاقی که در آن موسیقی متولد می شد، حالا کاملا ویران شده. همه وسایل روی زمین ریخته و خرد شده بود. خانه ای که موسیقی در آن زندگی می کرد.»
وطن داری آموز از ماکیان
در ادامه گفتگو از کیوان ساکت پرسیدم بعد از این اتفاق نگاهش به وطن چه تغییری کرده و اصلاً معنای وطن برای او چیست: «حقیقت اینست که نگاهم تغییر نکرد. همواره برای من، وطن مفهومی بنیادین و درخشان بوده است. ۹۰ درصد از آثاری که خلق کرده ام، مفهوم وطن را در خود دارند: «باران»، «مثل خاک وطن»، «یادگار خون سرو» و... شاید بهترین توضیحم در شعر علی اکبر دهخدا نهفته باشد:
هنوزم ز خردی به خاطر در است
که در لانـه ماکیان برده دست
به منقارم آن سان به سختی گَزید
که اشکم چو خون از رگ آن دم جهید
پدر خنده بر گریه ام زد که هان!
وطن داری آموز از ماکیان
برای من، وطن صرفا یک خانه فیزیکی نیست؛ وطن مجموعه ای است از خاطرات، فرهنگ ها، زبان ها، موسیقی ها، ادبیات، سنت ها، دوستان، شعرها و بسیاری عناصر دیگر که انسان ها را به هم گره می زند. و جنگ، هرچند سهمگین، گاه یادآور همین وابستگی هاست. چیزی در جهان وجود دارد به نام جنگ که برخی برای منافع خود آنرا به راه می اندازند و در راه آن، جان ها از بین می روند و بعد از آن، زندگی ها و خانه ها نابود می شوند.» کیوان ساکت از تجربه جنگ هشت ساله می گوید و از تفاوت های جنگ صدام و حالا جنگ اسرائیل. او روی این مورد تاکید می کند که کشور باید برای چنین بحران هایی آمادگی داشته باشد و اگر مقرر است جنگی انجام بشود باید برای آن تهاجم، در شهرها برنامه ریزی داشت تا صدمه ها به حداقل برسد: «من جنگ هشت ساله را هم تجربه کرده ام. آن زمان ساکن خراسان بودم، اما رفت وآمد مداوم به تهران داشتم. حالا هم این جنگ ۱۲ روزه را تجربه کرده ام، البته با شکل و شدتی متفاوت. هرکدام از این جنگ ها معنای خاص خویش را دارد. من دیدم که صدام، این دیکتاتور آدم خوار، موشک هایش را کورکورانه پرتاب می کرد. خیلی از مناطق مسکونی تهران هدف قرار گرفتند. یکی از نمونه های فاجعه بار آن، مهدکودکی در محله گیشا بود که ۵۰ کودک در آن به شهادت رسیدند. در مورد دیگری، همسر نخست هنرمند گرامی کیهان کلهر در آن حملات جان خویش را از دست داد اما در اینجا، در این جنگ اخیر، این نوع رخدادها بسیار کمتر بود. بنظر می رسد دشمن این طور که ادعا می کند بنای خویش را بر آن گذاشته بود که مراکز خاصی را هدف قرار دهد. بااین حال درکنار آن مراکز، خانه هایی مانند خانه ما هم صدمه دیدند. حقیقت البته همین خانه خراب ماست و افراد زیادی که در اماکن غیر نظامی جان باختند. بخش اداری زندان اوین که دقیقا در کنار خانه ما قرار داشت، هدف حمله قرار گرفت و خسارت های سنگینی برایمان برجای گذاشت. اما خوشبختانه این جنگ خیلی زود، هرچند به صورت موقت، به آتش بس انجامید. اما پرسشی که برای من همچنان مطرح است، اینست که چرا ما در کشورمان پناهگاه نداریم؟ چرا حتی یک آژیر در طول این ۱۲ روز شنیده نشد؟ ما - تنها به سبب همین عدم هماهنگی ها - تعداد زیادی شهید دادیم. من با صدای بلند اعلام می کنم اشخاصی که مسئول صیانت از شهروندان بودند باید مورد پرسشگری قرار بگیرند. پرسیده شود که چرا پناهگاهی در دسترس مردم نبوده، چرا هیچ آژیری به صدا درنیامد، با وجود آن که ما از سال ها پیش انتظار حمله اسرائیل را داشته ایم. اگر از ۲۰ سال پیش آماده بودیم، چرا کوچک ترین تمهیدی برای حفظ جان مردم بی دفاع ایران اندیشیده نشد؟»
جنگ صدا ندارد
سؤال بعدی من از ساکت در رابطه با نسبت میان جنگ مدرن و موسیقی بود. وی یکی از پیش گامان موسیقی تلفیقی در ایران شناخته می شود و از جهاتی جنگ مدرن هم روشی از تلفیق را در خود دارد؛ تلفیقی است از انسانیتِ بی مرز و تکنولوژی بی رحم. از او می پرسم: «آیا این شکل از جنگ، در ذهن شما وجه موسیقایی دارد؟ وقتی به آن فکر می کنید، چه آوایی در ذهنتان نواخته می شود؟» او می گوید: «واقعیتش را بخواهید جنگ برایم صدایی ندارد. هیچ آهنگی برای من با جنگ تداعی نمی گردد. جنگ، بدترین چیزی است که انسان به هم نوع خود تحمیل می کند. آن چه در ذهن من می نوازد، آوای صلح و مهربانی است و البته شکوه ایران و انسان هایی که با هم نشستند، سخن گفتند، تفاهم کردند. اما در جنگ کسانی کشته می شوند که یکدیگر را حتی نمی شناسند؛ همان گونه که در جنگ ایران و عراق رخ داد.
پرسش من اینست که در چنین شرایطی چرا نباید در حفظ جان هم وطنانمان کوشا باشیم؟ چرا اولویت نخست ما، محافظت از جان انسان ها نباشد؟ پرویز مشکاتیان (هنرمند آهنگ ساز و موسیقی دان) می گفت هنرمند زبان مردم زمانه خویش است؛ بیان کننده آرزوها، شادی ها، دردها، رنج ها، غم ها و تمام آن چیزهایی است که مردم تجربه می کنند. رسالت هنرمند آن است که مبین نیازهای مردمش باشد.» وقتی انسان سال ها با موسیقی زندگی کند، اصولا لحظه به لحظه زندگی اش گرفتار موسیقی متن می شود. دیگر نمی تواند سکوت را تجربه کند. همیشه سازی در گوشه ای نواخته می شود. حالا این موقعیت را بگذارید کنار مواجهه با یک صحنه بشدت تراژیک. با موقعیت منفجرشدن خانه و زندگی. از کیوان ساکت پرسیدم که اگر بخواهد یک ساز انتخاب نماید که با آن ساز در رابطه با لحظه ای که با خانه اش روبه رو شده، موسیقی ساخته شود، کدام ساز را برمی گزیند یا چه موسیقی ای را تصور می کند؟ ساکت کمی تأمل می کند و چند لحظه ای سکوت می کند. توقع داشتم موسیقی ایرانی در ذهنش بیاید اما پاسخ او به من این بود: «در آن لحظه، تنها چیزی که به ذهن من رسید، سمفونی شماره ۹ بتهوون بود... بله! هیچ سازی به تنهایی نمی تواند آن همه رنج، ستم و اندوه را بیان کند. باید سمفونی باشد. باید همه جهان، دست به دست هم دهند تا صلح برقرار شود و سیاست مداران ستمکار از میان برداشته شوند.»
منبع: روزنامه فرهیختگان
منبع: جوان بین
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب