اجرای کند برنامه جلوگیری از خودکشی در ایران
به گزارش جوان بین، رئیس کمیته جلوگیری از خودکشی انجمن علمی روانپزشکان ایران، با اشاره به اینکه آمار خودکشی به صورت تعداد مرگ در هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت گزارش می شود، اظهار داشت: هم اکنون برنامه ملی جلوگیری از خودکشی در کشور ما وجود دارد و طبق آخرین گزارش سازمان جهانی بهداشت ایران جزو یکی از ۳۲ کشوری است که برنامه ملی برای خودکشی دارد.
دکتر امیر حسین جلالی ندوشن در گفتگو با ایسنا، درباره نرخ خودکشی در ایران اظهار نمود: در چند سال قبل حدودا ۴۲۰۰ مرگ سالانه بر اثر خودکشی به ازای جمعیت کشور داشته ایم که عدد متوسط آن ۶.۲ در ۱۰۰ هزار نفر جمعیت را شامل می شود.
وی همینطور به تأثیر پاندمی کووید ۱۹ بر نرخ خودکشی در جهان و ایران اشاره و خاطرنشان کرد: در ابتدای پاندمی کووید ۱۹ در ایران و در خیلی از کشورهای جهان میزان خودکشی برای چند ماه کاهش پیدا کرد و البته قابل انتظار هم بود چونکه در آغاز بحران های بزرگ با افزایش همبستگی اجتماعی مواردی مثل خودکشی کاسته می شود.
کرونا چطور آمار خودکشی را تغییر داد؟
وی در عین حال افزود: اما آنچنان که انتظار می رود خودکشی بعد از بحران بزرگی نظیر پاندمی کووید ۱۹ می تواند رو به افزایش برود. این افزایش مورد انتظار با عنایت به آمار برخی کشورها مشاهده است اما در ایران به علت این که آمار رسمی هنوز برای سال ۱۴۰۰ منتشر نشده، در حد گمانه است.
به گفته جلالی، در دنیا معمولاً احتمال مرگ در اثر خودکشی در دو رده سنی نوجوانان که در ابتدای جوانی هستند و هم سالمندان، بالاتر از سایر رده های سنی است.
رئیس کمیته جلوگیری از خودکشی انجمن علمی روانپزشکان ایران، در رابطه با بیشترین رده سنی افرادی که خودکشی کرده اند، تصریح کرد: در کشور ما ابتدا گروههای سنی ۳۰ تا ۳۹ سال، سپس گروه سنی زیر ۳۰ سال و پس از آن رده سنی بالای ۴۰ سال به ترتیب بیشترین آمار اول تا سوم مرگ در اثر خودکشی را به خود اختصاص داده اند. این آمار نشان داده است متاسفانه مرگ در اثر خودکشی در سنینی که می توانیم بالاترین میزان باروری، خلاقیت، کارآفرینی، کوشش، تلاش شخصی و اجتماعی را از افراد انتظار داشته باشیم، اتفاق می افتد.
وی همینطور این را هم اظهار داشت که در سالهای گذشته نمونه هایی از مرتکبین به خودکشی وجود داشت که نشان داده است سن خودکشی در مرتکبین درحال کاهش است و البته این امر هنوز به معنای پدیدآمدن یک تِرِند (رویه) آماری جدید نیست.
چرا برخی به خودکشی فکر می کنند؟
این روانپزشک با اشاره به اینکه عمدتا مبادرت به خودکشی در میان «زنان» بیشتر از «مردان» است، در رابطه با تفاوت اشکال خودکشی در میان زنان و مردان، توضیح داد: از حیث تفاوت اشکال خودکشی، معمولاً در دنیا مردها به روش های خطرناک تر و کشنده تری مثل استفاده از اسلحه، حلق آویز کردن خود و پرتاب کردن خود از ارتفاعات بلند مبادرت به خودکشی می کنند و خانم ها بیشتر با استفاده از دارو و یا روش هایی مثل استفاده از سم مبادرت به خودکشی می کنند. با این حال تفاوتی بین ایران و سایر کشورها وجود دارد که آن روش بسیار دردناک و خطرناک خودکشی مثل «خودسوزی» است که در میان زنان برخی نواحی بعنوان یک شیوه خودکشی مورد استفاده قرار می گیرد، در نهایت یا منجر به مرگ می شود و یا ناتوانی بسیار جدی را در طول عمر رقم می زند.
جلالی در پاسخ به این سؤال که عمدتا افراد به چه مرحله روانی می رسند که به فکر مبادرت به خودکشی می افتند؟، خاطرنشان کرد: مطابق با برخی نظریات رایج در خودکشی مثل نظریه "کُنش"، زمانی که فرد احساس می کند چیزی در زندگی خود ندارد تا به آن دست بیاندازد، هدفی ندارد و هر آنچه می تواند زندگی او را معنا بخشد به دلایلی از بین رفته است، مبادرت به خودکشی می کند. مطابق با نظریه "بین فردی" هم زمانی که فرد تمام تعلقات خود به جامعه و اجتماعی که در آن زندگی می کند را از دست دهد، احیانا فکر خودکشی در او ایجاد و یا تقویت می شود و به سمت عمل به خودکشی می رود.
این من بودم که خودکشی کردم؟
وی همینطور در پاسخ به این که چه تغییری در مغز افراد حین عمل به خودکشی رخ می دهد که در نهایت نیستی را ممکن می کند؟، اضافه کرد: باید گفت وضعیتی "شبه تجزیه ای" رخ می دهد. یعنی وضعیتی که در آن فرد به خوبی نسبت به کاری که انجام می دهد و پیامد آن کار آگاه نیست. گاها افراد وقتی تجربه خودشان را مقابل دوربین بیان می کنند و بعدها به آن گوش می کنند، گرفتار این سوال می شوند که "آیا این من بودم که این کار را انجام دادم؟".
این روانپزشک، خودکشی را عملی عمدی به قصد آخر دادن به زندگی تعریف کرد و در عین حال تصریح کرد که این امر به آن معنا نیست که تمام انگیزه فردی که می خواهد خویش را بکشد، "مرگ" است، چونکه در رفتار خود کشی نظیر بسیاری دیگر از رفتارها شاهد "دو سو گرایی" هستیم.
رئیس کمیته جلوگیری از خودکشی انجمن علمی روانپزشکان ایران، "دو سو گرایی" در خودکشی را اینطور توضیح داد: یعنی فرد در عین حالی که چند قدم به سمت مرگ می رود، یک قدم از آن دور شده و قدمی به سمت زندگی بر می دارد و همین نقطه است که امکان کمک به آن فرد و مداخله را فراهم می آورد. در واقع دوسوگرایی همواره به ما فضایی می دهد که با تقویت شک در یک سو، از طرفی فاصله بگیریم و ازاین رو بسیاری از اوقات اگر بموقع دستمان به فردی که می خواهد خودکشی کند برسد، شاید بتوانیم او را به نحوی نجات دهیم.
نرخ خودکشی ایران در قیاس با سایر کشورها
وی نرخ خودکشی در ایران را ۶.۲ در ۱۰۰ هزار جمعیت عنوان نمود و در عین حال اظهار داشت: طبعا این نرخ حالا بالاتر رفته است اما در قیاس با برخی کشورها که آمارهای بالای ۱۰ در ۱۰۰ هزار جمعیت دارند؛ نرخ ما در "میانه" قرار دارد. البته باید گفت در بعضی استانهای ایران شاهد خودکشی های بیشتر و یا کمتر هستیم ولی در مجموعا نرخ خودکشی ۶.۲ است. در سیستان و بلوچستان این نرخ ۳ یا حدود ۳ در ۱۰۰ هزار جمعیت است.
به گفته جلالی، طی ۱۰ سال قبل یعنی از سال ۸۸ تا ۹۸، شیب موارد خودکشی در ایران رو به بالا بوده است و گرچه یکی از علل آنرا میتوان معطوف به بهبود نظام ثبت موارد خودکشی در ایران دانست اما نمی توان تمام علت این شیب افزایشی را به این امر نسبت داد.
تصویب برنامه جامع جلوگیری از خودکشی در وزارت کشور
این روانپزشک در بخش دیگر سخنان خود به تصویب برنامه جامع جلوگیری از خودکشی در وزارت کشور هم اشاره و بیان نمود: خودکشی در ایران رو به افزایش است و ازاین رو مانند خیلی از کشورها به مسئله سلامت عمومی تبدیل گشته است. هم اکنون برنامه ملی جلوگیری از خودکشی در کشور ما وجود دارد و طبق آخرین گزارش سازمان جهانی بهداشت ایران جزو یکی از ۳۲ کشوری است که برنامه ملی برای خودکشی دارد. باید این برنامه ملی اجرا شود. با این وجود ظاهرا در اجرای این برنامه ملی مثل خیلی از دیگر برنامه های ملی، آن همدلی و همکاری لازم وجود ندارد و احیانا تغییر مدیران سبب کندی روند اجرای این برنامه ملی شده است.
رئیس کمیته جلوگیری از خودکشی انجمن علمی روانپزشکان ایران، افزود: عمر طولانی از تدوین این برنامه علمی نمی گذرد. گرچه نزدیک به یک سال و نیم است که تدوین شده است اما اگر این برنامه که مسئولیت دستگاه ها و شیوه های اجماع شده برای جلوگیری از خودکشی در کشور در آن درج شده است به درستی اجرا شود می تواند به میزان زیادی از افزایش خودکشی جلوگیری نماید، در غیر این صورت در سالهای بعد باید شاهد بغرنج تر شدن شرایط باشیم.
وی ضمن اشاره به دستورالعمل سازمان جهانی بهداشت برای جلوگیری از خودکشی، اظهار داشت: در ابتدا باید آگاهی را افزایش و انگ را کاهش دهیم. همینطور باید زمینه را برای اجرای دستورالعمل ها و شیوه نامه های علمی در هر جامعه ارتقاء داده و این امر را امکان پذیر نماییم. برای مثال اگر مشخص شده است در منطقه ای دسترسی به ابزاری خاص نظیر علف کش ها یا قرص های برنج در نواحی کشاورزی مثل گیلان، دسترسی به سلاح در مناطق غربی و جنوب غربی کشور و یا دسترسی به برخی داروها در میان کادر درمان و... می تواند منجر به خودکشی شود؛ طبعا محدود کردن این دسترسی ها می تواند استراتژی درستی باشد. در بعضی مناطق جغرافیایی هم شاید اقدام اصلی ما برای جلوگیری از خودکشی بر اساس افزایش سواد سلامت عمومی باشد. حتی گاها امکان دارد در بعضی مناطق هم گفتگو و تماس با رسانه ها برای بهبود بخشیدن شرایط انتشار اخبار خودکشی در رسانه ها راهگشا باشد.
ناپایداری های اجتماعی و اقتصادی احتمال خودکشی را افزایش می دهد
جلالی شرایط اجتماعی ناپایدار، کاهش جدی سرمایه اجتماعی، نزول وضعیت همبستگی اجتماعی، وجود مواردی نظیر فقر و بیکاری در حضور تبعیض ها را همچون بسترهایی عنوان نمود که امکان خودکشی افراد در آن وجود دارد، اضافه کرد: برای مثال وقتی شهروندی با زمینه های نظیر افسردگی و کمبود توانایی های لازم برای نگهداشت حجم بالایی از احساس ناکامی و خشم، خبری را در خصوص این که "یک شهروند باید ۷۰ سال کار کند تا بتواند در تهران مالک یک واحد یک خوابه آپارتمان باشد" را بخواند، احساس خواهد نمود حمایتی ندارد، نمی تواند بر سرنوشت خود اثر مشخصی بگذارد چونکه آینده ای برای او وجود ندارد و اگر هم وجود دارد چشم اندازی در این آینده نیست. این تجربه جهانی است که همیشه در ناپایداری های اجتماعی و اقتصادی احتمال خودکشی افزوده می شود. این نکته مهم است که همواره باید در سطح کلان اجتماعی و ملی به این عوامل توجه کرد. در عین حال انجمن های کوچکتر و خود شهروندان هم باید مراقبت های لازم از دوستان و آشنایانی که امکان دارد در شرایط نا مطلوب بوده زمینه های خودکشی داشته باشند را انجام دهند.
هشدار جدی خودکشی در کودکان؛ چرا و چگونه؟
این روانپزشک در پاسخ به این سؤال که در سال های اخیر گاها شاهد خودکشی در کودکان بودیم و از منظر روانشناختی چه می شود که یک کودک تصمیم بر نیستی می گیرد؟، تصریح کرد: خودکشی همواره در نوجوانان وجود داشته است اما این که خودکشی در سنین قبل از نوجوانی رخ دهد نکته اخطار دهنده ای است که باید حتما جدی گرفته شود. نمونه هایی از این گونه موارد خودکشی باید مورد بررسی از حیث مطالعه بر روی خانواده، محیط خانواده، احتمال خطر در دیگران و جلوگیری از خطر در دیگران قرار گیرد و در تکنیکی که اصطلاحا به آن "کالبد گشایی روانشناختی" می گویند با استناد به اطلاعاتی که از خانواده و محیط و پیرامون جمع می شود، مشخص شود احیانا این خودکشی در چه فضایی و در دل چه عوامل و علت هایی انجام شده است.
رئیس کمیته جلوگیری از خودکشی انجمن علمی روانپزشکان ایران، اعتقاد دارد که گرچه گاها یک عامل بعنوان عامل خودکشی افراد در رسانه ها معرفی می شود اما خودکشی معمولاً علت های پیچیده ای دارد و چند عاملی است.
وی توضیح داد: گرچه خودکشی در فضایی رخ می دهد که امکان دارد علت اصلی آنرا یک عامل برداشت کرد اما معمولاً آنچه می بینیم و آنرا بعنوان علت اصلی خودکشی فرض می نماییم، حلقه آخر زنجیری است که به خودکشی منجر گردیده است.
به گفته جلالی، خودکشی در نوجوانان می تواند با دلایلی نظیر کمالگرایی و انتظاراتی نظیر کسب نمره بالا و یا رتبه برتر در کنکور و شکل گیری خصوصیت های کمال گرایانه و صفر و یکی صورت گیرد.
گفتار پیشگیرانه از خودکشی
این روانپزشک همینطور سفارش کرد که در گفتار جلوگیری از خودکشی باید از کلماتی نظیر سرزنش کردن و مقصر دانستن فرد پرهیز کرد.
رئیس کمیته جلوگیری از خودکشی انجمن علمی روانپزشکان ایران، همینطور این را هم اظهار داشت که خودکشی در ساختار و با رفتار پیچیده ای رخ می دهد و ازاین رو میتوان گفت راه طبیبانه جلوگیری از آن کنار گذاشتن گفتار "مقصر یابانه" است.
وی اضافه کرد: باید تلاش نماییم توانمندی خانواده ها را افزایش دهیم، حیطه هایی که می تواند سبب صدمه به سلامت روان کودک و نوجوان شود را به والدین یادآوری نماییم و از طرفی زمانی که خودکشی در یک خانواده انجام شد باید حواسمان به سایر اعضای خانواده باشد و مداخلات جدی را بر روی آنها انجام دهیم.
تکرار خودکشی را جدی بگیریم
جلالی همینطور به سوالی در رابطه با امکان تکرار خودکشی در افرادی که پیشتر مبادرت به آن کرده و ناموفق بوده اند، پاسخ داد: عمدتا خودکشی تکرار می شود و حتی امکان دارد اقدامات بعدی، مرگبارتر هم باشد. اغلب تصور نسبت به افرادی که ناگهانی خودکشی می کنند اینست که خودکشی آنها "نمایشی" است، حال آنکه امکان دارد درصد بالایی از این افراد در نهایت در اثر خودکشی فوت کنند. کسانی که یک مرتبه خودکشی می کنند، بیشترین احتمال خودکشی مجدد را دارند و اصولا مبادرت به خودکشی مهم ترین پیشبینی کننده خودکشی و هم عامل خطر تکرار خودکشی است.
این روانپزشک در عین حال تصریح کرد که خودکشی پیشگیری پذیر است و افزود: این شعاری است که هم انجمن جهانی جلوگیری از خودکشی و هم سازمان جهانی بهداشت دارند و برای آن راهکارهایی را عرضه کرده اند. باید گفت گرچه خودکشی تکرار پذیر است اما در عین حال پیشگیری پذیر هم هست.
رئیس کمیته جلوگیری از خودکشی انجمن علمی روانپزشکان ایران، در انتهای سخنان خود با اشاره به اینکه باید مشکلات سلامت روان فردی که یک مرتبه خودکشی کرده است بررسی و درمان گردد تا بتوان از احتمال خودکشی های بعدی او پیشگیری کرد، اضافه کرد: اگر فرد مبتلا به اختلال دو قطبی، افسردگی، اضطراب یا اختلال خواب است باید این موارد را درمان کند. گاهی نیاز است فرد از برنامه های تدوین شده در جهت جلوگیری از خودکشی استفاده نماید. از طرفی ایجاد محیطی در خانواده که اگر فرد به خودکشی فکر کرد بتواند این فکر را به اعضای خانواده بیان کند از هر چیزی مهم تر است چونکه گرچه صحبت کردن در رابطه با خودکشی دشوار است، اما بسیار کارساز می تواند باشد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب