مردودی سریال های نمایش خانگی در سلامت روان
به گزارش جوان بین، هرچند در سالهای اخیر رفتن به روان شناس و روان درمانگر تا حد زیادی انگ زدایی شده، اما به تصویر کشیدن اتاق درمان بشکل نادرست و غیرحرفه ای مشکل ساز بوده است.
در تاریخ سینمای ایران و جهان، فیلم های خیلی زیادی ساخته شده اند که به صورت مستقیم به موضوع سلامت روان می پردازند؛ همچون معروف ترین این فیلمها در سینمای جهان می توان به دیوانه از قفس پرید یا پرواز بر آشیانه فاخته (One Flew Over The Cuckoo’s Nest)، ذهن زیبا (A Beautiful Mind)، پناه بگیر (Take Shelter)، فارست گامپ (Forrest Gump) و حتی سریال تحت درمان (In Treatment) اشاره نمود. در فیلم های ایرانی هم نمونه های خوبی وجود دارد، مثل برادرم خسرو، قرمز، خانه ای روی آب، لانتوری، گاو و پارک وی.
مهمترین سوال اینست که سینما و سریال ها چگونه می توانند در جهت انگ زدایی از بیماری ها و اختلالات سلامت روان و بنابراین مراجعه به روان شناس کمک کنند و با این حال چگونه می توانند با نشان دادن تصویر نامناسب از جلسه و اتاق درمان یا تیمارستان یا بیماران روانی، این فضا را تخریب کرده و در عمل افراد مبتلا را بیخیال مراجعه به روان شناس کنند؟ اتفاقی که بتازگی در بعضی سریال های ایرانی شبکه نمایش خانگی مشاهده می کنیم؛ به صورت مثال بازیگر نقش اول عاشق درمانگر خود شده و فضای غیرحرفه ای از اتاق درمان و روابط شخصی شکل می گیرد یا در سریالی دیگر، روان شناس عاشق مادر یکی از مراجعانش می شود.
هنر باید باری از دوش حوزه سلامت بردارد
سینما و سریال ها همیشه نقش برجسته ی در شکل دادن به نگاه جامعه نسبت به مفاهیم انسانی داشته اند؛ از عشق و فقر گرفته تا عدالت و سلامت. یکی از حوزه هایی که خیلی از اوقات بشکل درست یا غلط به تصویر کشیده می شود، سلامت روان است. در سینمای جهان فیلم هایی مثل دیوانه از قفس پرید، ذهن زیبا یا پناه بگیر توانستند فضای همدلی و درک مردم از اختلالات سلامت روان را بالا برده و بدنامی (انگ) اجتماعی را کم کنند. این آثار موجب شدند که مخاطب بفهمد پشت رفتارهای متفاوت یا بحران های ذهنی، انسان هایی با احساس و نیاز به حمایت وجود دارند، نه فقط بیمارانی خطرناک.
در برخی از تولیدات داخلی، داستانها بشکلی پیش می روند که به جای افزایش آگاهی و سواد سلامت روان، موجب بی اعتمادی به روان درمانگرها و تحریف فضای درمان می شوند. وقتی در سریالی، روان شناس عاشق مراجعش شده یا در دیگری تیمارستان با خنده و اغراق به تصویر در می آید، ذهن مخاطب از روان درمانی، تصویری غیرواقعی می سازد. اینجا سینما به جای یاری به سلامت روان جامعه، ناخواسته به انگ زایی دامن می زند.
«محمد کیاسالار» دکترای اخلاق پزشکی در این مورد اظهار داشت: اگر هنر به حوزه سلامت کمک نمی کند، حداقل نباید به بیمار مبتلا به اختلال روانی، انگ بزند یا چهره مخدوشی از روانشناس و روان پزشک نشان دهد. هنر می تواند در حوزه سلامت روان، نقش التیام بخش داشته باشد. هنر باید باری را از دوش حوزه سلامت بردارد. به صورت مثال، در رابطه با فیلم دایره مینا که شاید به شکلی منجر به ایجاد سازمان انتقال خون شد، چنین اتفاقی افتاده است. در همان زمان هنرمندی مثل داریوش مهرجویی به کمک حوزه سلامت آمد تا باری را از دوش نظام بهداشت و درمان بردارد.
وی افزود: سینما ابزار خیلی مهمی است که می تواند نوعی همدلی با بیمار اعصاب و روان ایجاد نماید. در کتاب اخلاق سینمایی نوشته «رابرت سینربرینک» استاد فلسفه دانشگاه مک کواری، فصلی با عنوان «سینمپاتی» وجود دارد و می گوید در دنیای مدرن، با اهمیت ترین ابزار همدلی ما، سینما است و می توانیم از آن کمک بگیریم تا همدلی را ارتقا دهیم. گام نخست اینست که فیلمها به حوزه سلامت روان لطمه نزنند، اما باید کم کم به سمتی برویم که نگاه ایجابی داشته باشیم و به مخاطبان برای داشتن حال بهتر، کمک نماییم.
کیاسالار افزود: در جشنواره فجر سال قبل فیلمی داشتیم که یک بازیگر نقش متخصص سلامت روان داشت و رابطه بین روان درمانگر و مراجع را نرمال سازی می کرد؛ به صورت مثال در یکی از سریال های تلویزیونی در سالهای گذشته، چهره مخدوشی از روانشناس و بیمار دچار اختلال روان نشان داده می شد و توجیه این بود که سریال طنز است ولی صدمه ای که این نوع سریال ها وارد می کنند، با برنامه سازی در دیگر شبکه های تلویزیونی که مخاطب چندانی ندارند، اصلاح نمی گردد. وقتی محتوایی در ساعت پرمخاطب تلویزیون ارایه می شود، باید پرمطالعه تر باشد.
رابطه غیرحرفه ای روان درمانگر و مراجع در سریال ها نرمال سازی شده است
نکته مهم دیگر اینکه رابطه غیرحرفه ای روان درمانگر و مراجع در سریال ها درحال نرمال سازی است و نباید این اتفاق رخ دهد. به صورت مثال سیگار کشیدن در خیلی از سریال ها عادی شده و کم کم این اتفاق در حوزه سلامت روان هم درحال رخ دادن است. در سریال های شبکه نمایش خانگی این طور فکر می شود که می توان پا را فراتر از خطوط قرمز گذاشت و مسائلی مانند خیانت هم نرمال سازی شده است.
کیاسالار اظهار نمود: فیلم سازان می گویند ما درحال بازتاب واقعیت های جامعه هستیم و در جامعه همین اتفاقات رخ می دهد؛ اما آیا فیلم ساز فقط باید بازتاب دهنده باشد یا هنر باید نقشی برای برداشتن قدم مثبت هم برای خود قائل باشد.
در سریال هایی که در سالهای اخیر مشاهده می نماییم، اتاق درمان بشکلی نمایش داده می شود که مراجع می تواند تمایلات خویش را وارد اتاق درمان کرده و درمانگر با این تمایلات همراهی کند. در حالیکه نخستین رکن درمان اثربخش که داشتن مرزبندی حرفه ای است، زیر سوال می رود.
رسانه در ساخت واقعیت اجتماعی نقش دارد
«نازنین آهنگری» دکترای روان شناسی بالینی و عضو هیأت علمی دانشگاه در این رابطه اظهار داشت: رسانه فقط یک آینه نیست که واقعیت را نشان بدهد، بلکه خود سازنده واقعیت اجتماعی است. یعنی می تواند در ساخت یک واقعیت اجتماعی نقش داشته باشد. در سریال هایی که در سالهای اخیر مشاهده می نماییم، اتاق درمان بشکلی نمایش داده می شود که مراجع می تواند تمایلات خویش را وارد اتاق درمان کرده و درمانگر با این تمایلات همراهی کند. در حالیکه نخستین رکن درمان اثربخش که داشتن مرزبندی حرفه ای است، زیر سوال می رود.
آهنگری افزود: رسانه نه فقط منعکس کننده تصویر جامعه است، بلکه نقش عمده ای بر اساس نگرش سازی هم بر عهده دارد. عمده تصویری که مخاطبان در رابطه با بیماری های روان شناسی دارند، از فیلمها و سریال هایی حاصل می شود که سال ها در تلویزیون یا سینما یا شبکه نمایش خانگی مشاهده کرده اند. وقتی در یک فیلم یا سریال، یک بیمار مبتلا به اختلال روانی یا اتاق درمان یا فضای بستری نشان داده می شود، چیزی فراتر از داستان ساخته شده و در واقع نگرش ایجاد می شود.
فیلم سازان نگاهی مسئولانه به سلامت روان داشته باشند
هنر هفتم باید بازنمایی جامعه باشد و اگر نباشد، به شکل افراطی محدود به نگاه ها و چیزهایی می شود که واقعیت جامعه نخواهند بود. از طرفی گاهی چیزهایی در فیلمها می بینیم که متفاوت از روایت رسمی است و خیلی پر رنگ نشان داده می شود و می تواند هزینه هایی برای سلامت روانی و اجتماعی مردم داشته باشد.
«محمد رضا شالبافان» مدیرکل دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در این مورد اظهار داشت: باید فیلمسازان نگاهی مسئولانه به حوزه سلامت روان داشته باشند؛ برای اینکه این فیلمها برای همیشه خواهد ماند و تاثیر خواهد گذاشت. به صورت مثال وقتی فیلم «طعم گیلاس» ساخته شد، اصلا دفتر سلامت روان در وزارت بهداشت وجود نداشت اما دغدغه کارگردان در حوزه کاهش خودکشی در جامعه منجر به ساخت این فیلم در آن زمان شد.
وی افزود: همفکری و هم افزایی در این مورد خیلی اهمیت دارد. برای نخستین بار پارسال فیلم برتر حوزه سلامت روان را در جشنواره فیلم فجر انتخاب کردیم. بنابراین باید در این مورد به شکل فعالانه عمل کرد و باید به سراغ فیلمنامه نویس ها رفت و این دغدغه ها را ایجاد کرد. انجمن های علمی مربوط به حوزه سلامت روان هم در این مورد می توانند خیلی کمک کننده باشند. با این وجود، باید توجه داشت که فیلم سازی سفارشی به نتیجه نمی رسد و افزایش سواد سلامت روان می تواند موثرتر باشد.
جای خالی مشاور سلامت روان در ساخت فیلمها و سریال ها
نکته قابل تامل دیگر اینست که به جز معدود فیلمها و سریال هایی که ارتباطی به حوزه سلامت روان دارند و گویا دغدغه کارگردان موجب بهره مندی از نظرات یک متخصص سلامت روان می شود، بقیه سریال ها از چنین امکانی استفاده نمی کنند.
آهنگری در این مورد اظهار نمود: چگونه در فیلم های تاریخی یا انتظامی یا حقوقی، همیشه مشاور تاریخی یا انتظامی یا حقوقی حضور دارد و از مشاوره های تخصصی این افراد کمک گرفته می شود، اما در فیلم های مربوط به حوزه سلامت روان از متخصصان این حوزه کمک گرفته نمی گردد. در واقع باید گفت «چون وا نمی کنی گره ای، خود گره مشو».
دکترای روان شناسی بالینی اضافه کرد: امیدواریم در آینده شاهد این باشیم که فیلمها و سریال های مربوط به حوزه سلامت روان تحت نظر یک متخصص سلامت روان ساخته شود تا منجر به ایجاد بدنامی (انگ) اجتماعی نسبت به بیماری های روانی نشود و آثار مخرب در جامعه نداشته باشد.
در عین حال، «علی رضا رییسی» معاون بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در ۳۰ مهر ۱۴۰۴ در نامه ای به معاون سازمان صداوسیما و رییس ساترا (سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی) ضمن اشاره به ادامه نمایش های غیرواقعی و ناصحیح از اختلالات روان پزشکی و فرآیندهای درمانی مربوطه در سریال ها (شبکه نمایش خانگی)، بر الزامی شدن استفاده از مشاور سلامت روان در پروسه تهیه و تولید آثار نمایشی، تصریح کرد.
نمایش اطلاعات ناصحیح بخصوص در حوزه روانپزشکی در چارچوب فیلم و سریال، منجر به افزایش بدنامی (انگ) اجتماعی نسبت به بیماران روانی می شود.
معاون وزیر بهداشت در این نامه اظهار نمود: با وجود اعلام آمادگی کامل دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت به عنوان متولی اصلی سیاست گذاری کلان حوزه سلامت روان برای همکاری جامع با تولیدکنندگان آثار نمایشی، بازهم شاهد ارایه گسترده محتواهای ناصحیح و مخاطره آمیز از شخصیت های روانپزشکی، روند درمان و اختلالات سلامت روان افراد در بعضی سریال ها هستیم.
رئیسی افزود: نمایش اطلاعات ناصحیح بخصوص در حوزه روانپزشکی در چارچوب فیلم و سریال، منجر به افزایش بدنامی (انگ) اجتماعی نسبت به بیماران روانی می شود که دستاوردهای منفی زیادی برای سلامت روان جامعه بدنبال خواهد داشت.
معاون بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در این نامه، خواهان الزامی شدن استفاده از مشاور سلامت روان مورد تأیید این وزارتخانه در پروسه تهیه و تولید آثار نمایشی شده بود.
منبع: ایرنا
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب