جهیزیه و اختلافات خانوادگی كه دامن زوج ها را می گیرد

جهیزیه و اختلافات خانوادگی كه دامن زوج ها را می گیرد به گزارش جوان بین اختلافات خانوادگی، به لحاظ حقوقی بر خلاف ظاهر ساده و شیوع و فراوانی آن در جامعه، دعواهایی به شدت پیچیده و چند لایه هستند. امكان دارد ماجرا از یك بگومگوی ساده بین زن و شوهر شروع شود و به دنبال آن، ۲۰ پرونده پیچیده همچون طلاق، رجوع، تكمین، مهریه، استرداد جهیزیه، ترك انفاق، اجبار به تادیه نفقه، ضرب و جرح، توهین، اجبار به اجرای حق نحله، اجرای شرط تنصیف و مسایلی از این دست باز شود. یكی از دعواهای رایج خانوادگی بین زن و شوهرها، دعوا بر سر جهیزیه است.



امید سلیمی بنی: طبق رسوم قدیم ایرانیان، زمانی كه زنی به خانه شوهر می رود، اثاثیه منزل را هم با خود می برد و حتی همسایگان و دوستان و آشنایان را دعوت می كنند تا در مراسم «جهازبرون» شركت نمایند و ببینند اموالی كه زن به خانه شوهر می رود چقدر است و چه كیفیتی دارد.
در گذشته، هنگام بردن جهیزیه به خانه شوهر، از جانب خانواده زن، از شوهر، امضا می گرفتند و به اصطلاح، سیاهه جهیزیه را به رویت و تایید شوهر می رساندند. همینطور ممكن بود در بعضی موارد، اعضای خانواده زن، زیورآلات طلا و گرانقیمتی كه زن با خود به همراه داشت و به خانه شوهر می برد را بعنوان بخشی از جهیزیه به رویت و امضای شوهر می رساندند. امروزه بخشی از این فرهنگ عامه تغییر كرده و عموما خانواده ها تمایلی ندارند سیاهه جهیزیه را به امضای شوهر برسانند ولی ماجراهای جهیزیه همچنان ادامه داد. از دعوا بر سر استرداد جهیزیه، تلف آن تا فروش بدون اجازه جهیزیه توسط شوهر از دعواهای رایج بین زن و شوهرهایی است كه رابطه شان شكرآب شده و قصد جدایی دارند.

ماهیت حقوقی جهیزیه چیست؟
طبق قانون مدنی، زن هر تصرفی خواست در اموال خود انجام می دهد. یعنی اینكه زن می تواند هر كار با جهیزیه خود خواست، كند. او می تواند این اموال را آتش بزند یا ببخشد یا در اختیار شوهر قرار دهد تا استفاده مشترك كنند.
باید در نظر داشت تهیه اسباب و وسایل زندگی در حد عرف، بر عهده مرد است و جزء نفقه زن به حساب می آید. پس وقتی زن، اثاثیه به منزل مشترك می برد، به مرد كمك كرده تا در تامین بخشی از هزینه های آغاز زندگی مشترك حضور داشته باشد. این یعنی، زن می تواند جهیزیه ندهد و مرد مكلف است اثاثیه منزل و اسباب زندگی را فراهم آورد. در حد عرف، معمولا وقتی زن همه یا بخشی از اثاثیه زندگی مشترك را بعنوان جهیزیه می برد، دیگر مرد آنها را تهیه نمی كند تا چند دست از وسایل زندگی داشته باشند. نكته مهم دیگر این است كه جهیزیه تعریف مشخصی در قانون ندارد و قواعد مربوط به آن از قواعد عام حقوقی تبعیت می كند. یعنی اموالی كه زن به خانه شوهر می برد، متعلق به زن است و استفاده از آنها توسط شوهر، منوط به اجازه اوست. یعنی عرفا زن با بردن جهیزیه به منزل شوهر، به او اجازه می دهد از این اموال استفاده نماید.
سئوالی كه پیش می آید این است كه آیا جهیزیه، نزد شوهر، امانت محسوب می شود؟ در اینجا اختلافی بین دیدگاه های مختلف داریم. یك دیدگاه می گوید سیاهه جهیزیه ای كه توسط شوهر امضا می شود، اثبات می كند این اموال نزد او امانت است و او نمی تواند هر كار خواست با اموال كند، مثلا آنها را تملك كرده یا بفروشد یا تعمدا از بین ببرد. بر این اساس، در صورتیكه اموال امانتی یا همان جهیزیه توسط شوهر تلف شود یا فروخته شود یا از تحویل و استرداد آن به زن جلوگیری كند، مرتكب جرم «خیانت در امانت» شده است و باید مجازات قانونی (حبس، شلاق و جریمه) شود. دیدگاه دیگر كه به نظر درست تر است، می گوید: امانت گذاشتن اموال باید زمان دار باشد و امین تعهد می كند به محض مطالبه امانت، آنرا به صاحبش برگرداند. یعنی اصل بر این است كه امانت، نزد امین (در اینجا شوهر) باید بماند و زن می تواند هر زمان كه خواست امانت را پس بگیرد. چون عرفا زندگی مشتركی كه در آن جهیزیه می برند، بر اساس نكاح دائم است و الی الابد تلقی می شود و مادامی كه اسباب انحلال آن همچون طلاق مهیا نشده، دائمی است، نمی توان اینطور اظهار داشت كه لوازم و تبعات این عقد دائم، یك عقد موقت (عقد امانت) است. یعنی این سوال پیش می آید كه مگر مقرر است تا زمان مشخصی این دو نفر (زن و شوهر) با هم زندگی كنند؟ قطعی است كه عقد نكاح دائم بین آنها منعقد شده و این عقد زمان دار نیست. پس چرا تبعات این عقد دائم، یك عقد زمان دار یعنی عقد امانت است؟ باید پذیرفت جهیزیه بر مبنای توافق مبتنی بر عقد نكاح دائم، وارد زندگی مرد شده و زمانی برای بردن آن تعیین نشده است. بر این اساس، استفاده مرد از این لوازم، استفاده امین نیست. بلكه او با اجازه زن، به صورت مشترك از آن اموال (جهیزیه) استفاده می نماید و در صورتیكه این اموال از بین رفت و بدون دخالت تعمدی مرد تلف شد هیچ مسئولیتی متوجه او نیست. از جانب دیگر، امكان دارد در طول زندگی مشترك به هر علتی، این اموال توسط زن از خانه بیرون برود. مثلا فرش زیر پا یا زیورآلات طلا را به فروش برساند. بر این اساس، نمی توان گفت شوهر طبق سیاهه ای كه امضا كرده، متعهد به پس دادن عین یا قیمت اموالی است كه توسط زن، به فروش رفته یا بر مبنای اتفاق و تصادف، مانند سرقت توسط سارق، قطع و وصل شدن برق یا آتش سوزی، از بین رفته است.
بدیهی است مرد حق ندارد اموال زن (جهیزیه) را بدون اجازه او بفروشد یا تعمدا آنرا از بین ببرد چون كه مشمول عناوین مجرمانه ای مانند سرقت، انتقال مال غیر و حتی احراق (سوزاندن)، اتلاف و تعدی به اموال دیگری می شود. پس توافق عرفی این است كه مرد عرفا از اموال زن استفاده مشترك كند ولی مسئولیت امانتدار را نخواهد داشت.

استرداد جهیزیه و دعواهای ناشی از آن
اختلافات اصلی بر سر جهیزیه وقتی به وجود می آید كه زن و شوهر كارشان به دعوای خانوادگی كشیده و زن، از دادگاه یا شورای حل اختلاف، درخواست استرداد جهیزیه می كند. این را باید در نظر داشت كه استرداد جهیزیه به لحاظ حقوقی، ارتباطی با طلاق و مهریه ندارد و زن می تواند هر زمان كه خواست، جهیزیه اش را از منزل مرد خارج كند و در صورتیكه مرد مانع شد، دعوای استرداد جهیزیه را طرح كند. عموما این دعوا وقتی پیش می آید كه مساله طلاق به وجود آمده باشد ولی به لحاظ حقوقی، این دو ارتباطی با همدیگر ندارند. یعنی چه طلاق مطرح باشد و چه نباشد، زن حق دارد استرداد جهیزیه را از شوهرش بخواهد.
اینجا اگر هر دو طرف بخواهند به صورت كاملا قانونی و حقوقی با همدیگر رفتار كنند، مرد می تواند در پاسخ بگوید زن جهیزیه ای نیاورده است كه زن باید یا با سیاهه ای كه به امضای شوهر و شهود رسیده است، درخواست استرداد جهیزیه مطرح شده در سیاهه اموال را مطالبه كند یا در صورتیكه فهرستی وجود ندارد، با استفاده از شهود «جهازبرون» درخواست كند اموال به او برگردانده شود. یعنی در این دعوا، ابتدا، زن، مدعی شمرده می شود و برای ادعای «آوردن جهیزیه به منزل شوهر» باید دلیل داشته باشد. دلیل هم بیان شد كه در صورت انكار شوهر، لیست امضا شده جهیزیه یا شاخص های خرید آن به همراه شهادت شهود یا شهادت شهود به تنهایی است. امكان دارد شوهر باز هم عنوان كند زن این اموال را آورده ولی بعضی از آنها را از بین برده یا از منزل مشترك خارج كرده است كه در اینجا، شوهر «مدعی» به حساب می آید و برای ادعای خود باید دلایلی همانند زن بیاورد، یعنی شهادت شهود یا صورتجلسه خارج كردن جهیزیه یا قرائن محكمی مانند فیلم خارج كردن اموال از منزل یا اقرار زن به اینكه بخشی از جهیزیه را قبلا از منزل شوهر برده است.
لذا در صورتیكه فهرست و سیاهه جهیزیه وجود دارد باید مشخصات جهیزیه دقیقا نوشته شود و حتی مارك و برند وسایل هم ثبت گردد. در پرونده ای، زن استرداد جهیزیه را درخواست نمود و در حالیكه شوهر عنوان می كرد برند و مارك مسایل و اثاثیه، آن چیزی نیست كه در سیاهه اموال ثبت شده و به امضا رسیده است و آنها به خاطرچشم و همچشمی جلوی دیگران، در بیان مارك و برند وسایل مبالغه كرده اند، ولی دادگاه رای داد دقیقا طبق وسایل ثبت شده در فهرست جهیزیه، شوهر مكلف به استرداد وسایل است.
دعوای دیگری كه درباره جهیزیه به وفور شنیده می شود، دعوا برسر طلاهای زن است. زن می گوید من بعنوان جهیزیه، مقداری لوازم زینتی طلا كه این روزها بسیار گران قیمت است وارد زندگی این مرد كردم و او آنها را فروخت و مثلا فلان خودرو یا مسكن را خرید و حالا درخواست استرداد جهیزیه ام را دارم. باید توجه داشت زیورآلات طلایی كه عرفا توسط بانوان استفاده می شود، هیچگاه نمی تواند بعنوان امانت و جهیزیه نزد مرد تلقی شود و فروش آنها هم معمولا بدون رضایت زن ممكن نیست، مگر آنكه از جانب زن ادعا شود این طلاها توسط شوهر دزدیده شده و فروش رفته است كه مبحث كلا متفاوت می باشد و افترا «سرقت» مطرح می شود نه استرداد جهیزیه.
در این شرایط است كه معمولا محاكم رای بر بی حقی زن می دهند چون عرفا لوازم زینتی طلا كه به دست و گردن زن است را امانتی در دست شوهر تلقی نمی كنند و در صورتیكه بحث فروش آن از جانب شوهر مطرح باشد و شوهر انكار كند، معمولا نمی توان اثبات كرد كه مرد، آنها را بعنوان خیانت در امانت، از بین برده است. بلكه باز هم باید بعنوان استرداد قرض یا مانند آن از شوهر شكایت شود و معمولا دعوای استرداد جهیزیه برای زیورآلات طلا زن، به جایی نمی رسد.
در بخشهای بعدی این گزارش به سایر جنبه های حقوقی مربوط به جهیزیه خواهیم پرداخت.


۲۳۵۲۳۱

1398/09/09
15:00:19
5.0 / 5
4386
تگهای خبر: جامعه , خانواده , شركت , فروش
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب
نظر شما در مورد این مطلب
نام:
ایمیل:
نظر:
سوال:
= ۴ بعلاوه ۴
جوان بین Javanbin
javanbin.ir - حقوق مادی و معنوی سایت جوان بین محفوظ است

جوان بین

اخبار جوانان و نوجوانان