استاد دانشگاه تهران:
باید نگاه رسانه ملی به عاشورا تغییر کند
به گزارش جوان بین استاد دانشگاه تهران ضمن اشاره به تمایل برخی برای رمزآلود توصیف کردن عاشورا اظهار داشت: نتیجه این نگاه ایجاد فاصله میان حسین(ع) و مخاطب اوست. عاشورا پررمز و راز، اما مطابق قاعده است و قیام ضد یزید تکلیف همه بود، ولی فقط امام و یارانش این کار را کردند.
به گزارش جوان بین به نقل از ایرنا، محسن اسماعیلی در نشست «عاشورا استثناء یا قاعده»، از مجموعه نشست های عاشورا و امروز ما که توسط خانه اندیشمندان علوم انسانی و انجمن اندیشه و قلم برگزار می شود؛ اظهار داشت: گاهی از واژه استثناء برای اتفاقات عجیب استفاده می کنیم؛ نه این که بخواهیم دل انگیز بودن مناظر دیگر را نفی نماییم، اما معنای دیگر استثناء، خلاف قاعده رایج بودن یک حادثه است. یعنی بگوییم فلان واقعه قابل تحلیل با قواعد رایج و شناخته شده بین ما نیست؛ عاشورا طبق معنای اولی واقعه ای عجیب و استثنائی هست، آما باید دید آیا خلاف قواعد هم هست؟
وی با طرح این پرسش که آیا تحلیل عاشورا را باید به خدا واگذاریم و آنرا جزء اسرار الهی بدانیم و فهم آن در توان ما نیست، اضافه کرد: در فقه قاعده مسلمی داریم که می گوید؛ «البینة للمدعی» یعنی اگر دو نفر اختلاف دادگاهی داشتند، از مدعی دلیل بخواهیم و از منکر طلب قسم نماییم، این فرمول هم با منطق عقلانی سازگار است و هم دستور شرعی است. با این وجود گاهی امام معصوم(ع) قضاوتی خلاف این قاعده کرده اند؛ مانند اختلاف دو مادر بر سر یک بچه. طبق فرمول فوق، امام(ع) باید از هر دو بینه بخواهد یا هر دو قسم بخورند یا مدعی بینه بیاورند و قسم بخورند، ولی حضرت فرمان داد بچه را دو نیم کنند.
وی اضافه کرد: اگر این روایت را معتبر بدانیم، دلیل حقوقی و منطقی برای این حکم نمی یابیم. به این نوع موضوعات در فقه «قضیة فی واقعه» گفته می شود. در اینجا چون امام معصوم(ع) قابل تخطئه نیست و بر قاعده هم نمی توان خدشه کرد، می گوییم ما علم به این قضاوت نداریم. حال آیا آنچه در عاشورا رخ داد منطبق با قواعد و فرمول بود یا قضیة فی واقعه؟ اگر عاشورا را استثناء به این معنا بدانیم، مقوله ای کاملاً نقلی و تاریخی و خارج از حوزه فهم و تحلیل ماست و قابل الگوبرداری و تکرار نیست، ولی اگر قاعده بدانیم، کار حسین(ع) قابل الگوبرداری و تحلیل خواهد شد.
تمایل شرقی ها به اسطوره سازی
اسماعیلی اشاره کرد: ما انسان ها عمدتا و ایرانیها خصوصا به اسطوره سازی تمایل داریم. به این معنا که وقتی چیزی را خیلی دوست داریم، آنرا از دسترس خارج می نماییم و در این صورت الگوگیری را فراموش می نماییم و این امر شامل بزرگان دینی و ملی هم می شود. آیا ما نمی توانیم به سمت علی(ع) شدن و حسینی شدن حرکت کنیم؟ نظام تبلیغ دینی ما این ضعف را دارد که علی(ع) را چنان معرفی می کند که گویا دیوار غیرقابل عبوری بین ما و ایشان هست و هیچ راهی به سمت رفتن به این قله نیست. امام(ع) فرمودند من قله هستم ولی می توانید به سمت این قله حرکت کنید. هر مأمومی باید به سمت امامش حرکت نماید و به او نزدیک شود. امام خمینی(ره) فرمود هدف پیامبر(ص) این بود که همه مانند علی(ع) شوند. آنچه علی(ع) را علی کرد، این نبود که جای پیامبر(ص) خوابید و زوج حضرت زهرا(س) بود، بلکه این بود که دروغ نمی گفت و هیچگاه خیانت نکرد؛ پس علی(ع) استثناء نیست و فرمول علی(ع) شدن صدق حدیث و ادای امانت است.
وی دلیل رخ دادن عاشورا را خودداری مردم آن زمان از عمل به تکلیف ارزیابی کرد و اظهار داشت: تمایل ما این است که عاشورا را رمزآلود توصیف نماییم، ولی نتیجه آن ایجاد فاصله میان حسین(ع) و مخاطب اوست. عاشورا گرچه پر رمز و راز است، اما مطابق قاعده است.
به قول عضو مجلس خبرگان، برخی عالمان هم چنان سخن گفته اند که عاشورا غیرقابل فهم و تحلیل است. مثلا علامه طبرسی در تفسیر مجمع البیان ذیل آیه «و لا تلقوا بایدیکم الی التهلکه»، گفته است که این آیه دلالت دارد هر عملی باعث ضرر جانی باشد حرام است، حتی امر به معروف. بنابراین امام علی(ع) در صفین حکمیت را پذیرفت و امام حسن(ع) صلح را قبول کرد. چرا حسین(ع) این کار را نکرد؟ وی در توجیه حرکت امام گفته شاید حضرت نمی دانست و باورش نمی شد نوه پیامبر(ص) را بکشند و توجیه دیگر این است که حضرت یقین داشت عبیدالله او را می کشد، کما این که مسلم را کشتند.
استاد دانشگاه تهران با اعلان اینکه هیچ کدام از این دو وجه قابل قبول نیست، چونکه امام(ع) بارها خبر از شهادت خود دادند، اشاره کرد: صاحب جواهر هم گفته است که عاشورا از اسرار ربانی و علم پنهان الهی است و تاکید می کند عمل امام حسین(ع) قابل الگوبرداری نیست. البته نگاه متفاوتی هم داریم و آن این که امام(ع) طبق تکلیف و وظیفه هر مسلمانی عمل کرد، ولی این تکلیف را تنها حسین(ع) انجام داد و دیگران چنین نکردند و عظمت امام هم به همین است. امام خمینی(ره) فرمودند که تکلیف ما را سیدالشهداء(ع) روشن کرده است؛ یعنی ما باید از ایشان الگو بگیریم. شهید مطهری فرمود؛ تحریف عمده در عاشورا این است که قابل الگوبرداری و دسترسی نیست و برخی فکر می کنند اگر ما عاشورا را راز و رمز بین امام(ع) و خدا بدانیم، حسین(ع) را بالا برده ایم، در صورتیکه حسین(ع) با اراده بشری به تکلیف الهی خود عمل کرد. همینطور فقیه دیگر، آقامجتبی تهرانی، عاشورا را یک قاعده می داند.
عاشورا استثنا نیست
استاد دانشگاه تهران اظهار داشت: امام حسین(ع) با هزار زبان در همه سخنرانی هایشان فرمودند که من دنبال انجام وظیفه هستم و ای مردم! شما هم نباید بی تفاوت باشید. اما اگر حرکتشان رمز و راز بود، چرا تلاش کردند تا مردم را همراه کنند؟ ایشان نفرمودند: «من با یزید بیعت نمی کنم»، بلکه فرمودند که مثل من با مثل یزید بیعت نمی نماید. پس مساله شخصی در بین نیست و امام(ع) اگر می خواست می توانست به تکلیف عمل نکند و زندگی محترمانه ای داشته باشد، ولی وقتی ولید(حاکم مدینه) از ایشان بیعت خواست، مروان حکم به ولید اظهار داشت که هم اکنون بیعت بگیر یا گردنش را بزن. مروان به امام(ع) سفارش می کند که با یزید بیعت کن، چونکه هم به نفع دنیا و هم به نفع دین توست. امام(ع) جواب داد: «إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ وَ عَلَی الْإِسْلَامِ السَّلَامُ إِذْ قَدْ بُلِیَتِ الْأُمَّةُ بِرَاعٍ مِثْلِ یَزِیدَ و مثلی لا یبایع مثله.» این یک قاعده است. یعنی هر کسی مانند من باشد، با مثل یزید بیعت نمی نماید. این یک قانون همیشگی تا قیامت هست و امام حسین(ع) به حر فرمود: از پیامبر است که هرکس سلطان ستمگری را ببیند و در مقابلش نایستد، حق او عذاب خداوندی است و هم اکنون شرایط این گونه است و البته من باید پیشرو این تکلیف باشم. حرکت من اسوه و الگو برای شماست.
اقدام ضد ظلم؛ تکلیفی همگانی
اسماعیلی بیان کرد: حسین(ع) همه تکالیف خود مانند نماز و عبادت و روزه را با اسرار و رموز انجام می داد، یعنی عبادتش تاجرانه و برای بهشت یا ترس از جهنم نبود، بلکه برای لقای الهی بود ولی عاشورا هم با وجود همه اسرار الهی، یک قاعده و الگوست. البته نباید به زندگی امام حسین(ع) نگاه تک بعدی داشته باشیم و تنها مقطع عاشورا را گزینش نماییم و الگو بگیریم؛ همین امامی که در دوره حکومت یزید دست به قیام زد، در دوره معاویه ده سال اقدامی نکرد.
وی اظهار داشت: اگر می خواهیم عاشورا الگو باشد، باید در حفظ هویت و اصالت آن بکوشیم و آنرا از پیرایه ها و تحریفات بزداییم. امام صادق(ع) فرمودند کسی که امری از ما فاش کند، مثل این است که عمدا ما را کشته است. یعنی مثل کشتن نیست، بلکه قتل عمد ماست. علامه مجلسی ذیل این روایات بیان کرده که مراد امام(ع)، سخنانی از ائمه(ع) است که افکار عمومی نمی تواند آنرا تجزیه و تحلیل کند و ظرفیت آنرا ندارد و چون باعث جدا افتادن مردم از طریق آنها می شود، همانند قتل امام است. پس نقل مطلب درست اما بیجا از اهل بیت، به منزله قتل امامان است، چه برسد به ترویج خرافات و بستن دروغ به اهل بیت!
وی در آخر با اشاره به همین سفارش مهم اشاره کرد: باید نگاه رسانه ملی به عاشورا تغییر کند، چونکه عاطفه و گریه و احساس لازم است، ولی نباید مجالس عزا را به مداحی منحصر نماییم.
منبع: javanbin.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب