تاریخ ملک آرا قاجارها چگونه حاکم ایران شدند؟
کتاب «تاریخ مُلک آرا»، روایتگر رویدادهایی از اختتام سلطنت صفوی، هجوم افغان ها، حکومت زندیان است و به این پرسش پاسخ می دهد که حکومت قاجار چکونه در ایران شروع شد.
به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، ایران زمین در دوران حکومت سلطنت قاجار، رویدادهای عجیبی را از سر گذرانده است، سلسله ای که ۱۳۰ سال بر ایران حکم راند و در میانه سنت و مدرنیته جای گرفت. شاید کمتر به ریشه های حضور خاندان قاجار در ایران توجه و همه نگاه ها به زمان حضور آغامحمدخان در دربار کریم خان زند معطوف شده باشد اما برای مطالعه این حکومت باید کمی قبل از آنرا مورد بحث و بررسی قرار داد.
قاجاریان به تاریخ توجه ویژه ای داشتند که سبب تألیف کتاب های تاریخی بسیاری شد. شیوه‌ی تاریخ نگاری این دوره به خاطر تحولات اجتماعی ایران، متنوع بوده است؛ برخی آثار به شیوه قدیمی و با ادبیات مکلف و مرسوم درباری نوشته شده و برخی دیگر با ادبیات ساده تر که برای مخاطب درک آن آسان تر است. یکی از آثار قابل توجه دراین زمینه که یک نسخه خطی نیمه کاره از آن باقی مانده، تاریخ به حکومت رسیدن قاجارهاست که به تاریخ ملک آرا معروف است.
محمدقلی میرزا مُلک آرا خسروی قاجار، مشهور به ملک آرا، پسر سوم فتحعلی شاه بود که در نوای دماوند متولد شد. وی در ۱۲ سالگی به حکومت مازندران منصوب گردید. سپس به حکومت استرآباد رسید. پس از فوت فتحعلی شاه، به همدان تبعید شد. او در آخر عمر به تهران آمد و در همان شهر از دنیا رفت. او به نوشتن و ادبیات و تاریخ علاقه زیادی داشت، و از او دیوان شعری نیز باقی مانده است. ملک آرا، به دبیر خود، علیقلی چلاوی دستور نوشتن کتابی برای تکمیل احسن التواریخ می دهد که نتیجه آن تاریخ ملک آرا بوده است.
کتاب تاریخ ملک آرا تغییرات مهمی در تاریخ ایران در دوره سقوط صفویان، هجوم افغان ها، حکومت زندیه و به سلطنت رسیدن آغامحمدخان را بازگو می کند و قرار بر آن بوده است تا دوران سلطنت فتحعلی شاه قاجار را روایت کند. این کتاب یک تاریخ نگاری دست اول به حساب نمی آید، نگاه نویسنده جانب دارانه است اما می توان رویدادهای تاریخی را از آن دریافت کرد. چلاوی در مقدمه کتاب آورده است که این کتاب، در دو بخش نوشته شده است اما معین نیست بخش دوم مفقود شده و یا اصلا نوشته نشده است، بنا بر این این کتاب نیمه کاره باقی مانده است و شروع آن در شکست سلطان حسین صفوی و حضور افغان ها در ایران و فصل آخر آن تسخیر کرمان و شکست خوردن لطفعلی خان قاجار است.
امرا و اعیان ممالکت استرآباد، خاصه میرزا علی خان حاکم تقدیم مراسم تعظیم را یک منزل مستقبل شدند و محمد علی خان سردار را در شهر قرار استقرار دادند و خدمات شایسته کردند. چون مدتی بر این گذشت و نظم مهام آن صفحات به اهتمام او ممکن و میسور نگشت، بی نیل مراد و مقصود با معدود خود به صوب فارس انصراف یافت و نواب جهانسوز شاه چون آن صفحات از خاشاک وجود ایشان رفته دید به رامیان رفت و مرتضی قلی خان با متعلقان خویش به انزان شتافت. (ص ۱۴۰)
سه نسخه خطی این کتاب در موزه ملک، در کتابخانه مجلس و کتابخانه ملی ایران، نگهداری می شود و بعد از سال ها برای اولین بار، انتشارات ندای تاریخ، آنرا منتشر نموده است.
مصححان این نسخه، پژوهشگران تاریخ طبرستان و تاریخ قاجاری بوده اند؛ مرحوم دکتر جمشید قائمی، پژوهشگر تاریخ، فرهنگ عامیانه تبری یکی از مصححان است که تیر ماه ۱۳۸۹ از دنیا رفت.
رامین یلفانی مصحح دیگر این کتاب، استادیار گروه تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی- واحد یادگار امام خمینی(ره) شهرری است که تخصص پژوهشی او متمرکز از دوران قاجار بوده است و الان نیز این دوره از تاریخ ایران را تدریس می کند.
تاریخ ملک آرا، در ۵۰۹ صفحه توسط انتشارات ندای تاریخ به چاپ رسیده است.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب