خیابان و میدان فردوسی تهران چطور شکل گرفت؟
جوان بین: میدان فردوسی تهران را با مجسمه بزرگ ایستاده او می شناسیم، اما شاید کسی نداند که این میدان چه زمان بوجود آمده و چرا نام فردوسی بر آن و خیابان جنوبی اش گذاشته شده است!
خبرگزاری مهر
، گروه فرهنگ و ادب _ طاهره طهرانی:
میدان فردوسی در قلب تهران، اغلب با مجسمه بزرگ ایستاده فردوسی شناخته می شود. اما شاید کمتر کسی بداند که این میدان از چه زمانی بوجود آمده و از کی نام فردوسی بر آن و خیابان جنوبی اش نهاده شده است. به همین دلیل، حمیدرضا حسینی، دانش آموخته تاریخ و پژوهشگر و نویسنده در عرصه تهران، در گفتگویی تاریخچه این میدان و نامگذاری آنرا شرح می دهد.
*چه زمانی تصمیم به ساخت میدانی به نام فردوسی گرفته شد و چرا؟
میدان فردوسی چند دهه بعد از خیابان فردوسی ساخته شد. تاریخ ایجاد خیابان فردوسی به سال ۱۲۸۴ قمری / ۱۲۴۶ خورشیدی بازمی گردد، یعنی در بیستمین سال سلطنت ناصرالدین شاه قاجار، زمانی که با تخریب حصار صفوی تهران، شهر گسترش یافت و مرز شمالی تهران از خیابان های امیرکبیر و امام خمینی امروزی و میدان توپخانه تا خیابان انقلاب امروزی پیش رفت.
بر اساس گزارشی که در روزنامه دولت مقابل ایران از شروع طرح توسعه تهران توسط ناصرالدین شاه پخش شده، می توان حدس زد که محل شروع این طرح احیانا در میدان فردوسی امروزی بوده است، جایی که در آن زمان قسمتی از صحرای وسیع شمال تهران به شمار می رفت.
*پس باید بپرسم خیابان فردوسی چه وقت ساخته شد؟
خیابان فردوسی امروزی بعد از اجرای طرح توسعه، شکل گرفت و به یکی از خیابان های محله اعیان نشین و تازه ساز دولت تبدیل شد. بخش های مختلف این خیابان، از میدان توپخانه تا میدان فردوسی، با اسامی مختلفی شناخته می شدند، همچون خیابان علاءالدوله، خیابان امین السلطان، خیابان باغ ایلخانی و خیابان سفرا. بعنوان مثال، قسمتی از خیابان که سفارت خانه های آلمان، عثمانی و انگلیس در آن واقع شده بود، به خیابان سفرا معروف بود. اما بعدها، تمام خیابان به نام علاءالدوله خوانده شد. خیابان فردوسی تا سال ۱۳۱۳ «علاءالدوله» نام داشت، چون خانه ی علاءالدوله، حاکم تهران در زمان مشروطه، در آغاز آن بود.
به مناسبت جشن هزاره فردوسی، شهرداری آنرا گسترش دادو به میدان امروزی فردوسی رساند.
( عکس از مجموعه کارت پستالهای کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران است)
خیابان فردوسی در دوران ناصرالدین شاه قاجار ساخته شد. در ادامه و در دوره رضاشاه، خیابان های جدیدی در تهران راه اندازی و خیلی از خیابان های اصلی دوران قاجار تعریض شدند. خیابان علاءالدوله نیز همچون خیابان هایی بود که بمنظور تسهیل در عبور، خصوصاً عبور و مرور خودرو ها، تعریض شد. از آنجائیکه دولت تصمیم داشت بمنظور گرامیداشت شاعران بزرگ پارسی گو، خیابان ها و میدان ها را به نام آنان نام گذاری کند، این خیابان نیز به نام فردوسی نام گرفت.
*نامگذاری خیابان ها به اسم شُعرای دیگر هم در همین زمان بود؟
بله، به همین ترتیب خیابان هایی به نام حافظ، سعدی، مولوی، خیام و ناصرخسرو نام گذاری شد.
*چه محلهای تاریخی و سیاسی و فرهنگی مهمی در این میدان و خیابان وجود دارد؟
تعریض خیابان علاءالدوله موجب تخریب قسمتی از بدنه و ساختمان های دو سوی خیابان شد، اما در عین حال، بناهای ارزشمندی نیز در این خیابان شکل گرفت که همچون آنها می توان به ساختمان پس انداز ملی اشاره نمود که امروزه محل موزه بانک ملی است. خیلی از بناهای دیگر خیابان فردوسی، هرچند که ممکنست از نظر معماری چندان جلب توجه نکنند، اما به علت این که در دهه های ۱۳۲۰ و بعد از آن محل دفاتر احزاب سیاسی و مطبوعات بودند، اهمیت زیادی دارند. به عنوان مثال، ساختمان های در رابطه با روزنامه کیهان نیز در این خیابان واقع شده اند.
سه سفارت ترکیه، آلمان و انگلیس نیز از محلهای تاریخی مهم در خیابان فردوسی به شمار می روند. بااینکه ساختمان های سفارت ترکیه و آلمان نوسازی شده اند، اما ساختمان های قاجاری سفارت انگلیس بازهم حفظ شده اند. جالب است که بدانید این سفارتخانه همان محلی است که در جریان جنبش مشروطه، هزاران نفر از مردم تهران در آن بست نشستند و خواهان برقراری نظام مشروطه و تشکیل مجلس شورای ملی شدند.
*پس میدان و خیابان فردوسی همزمان ساخته نشدند، میدان فردوسی چطور شکل گرفت؟
یکی از اقدامات مهم در دوره پهلوی اول، پر کردن خندق دوره ناصری و گسترش شهر تهران بود. خندق شمالی تهران که حالا با خیابان انقلاب هم راستا است، در حقیقت بعد از پر کردن این خندق بود که خیابان انقلاب شکل گرفت. سپس خیابانی به نام فیشرآباد در امتداد خیابان فردوسی راه اندازی شد که امروزه به نام خیابان سپهبد قرنی شناخته می شود. همانطور که می دانیم، میدان فردوسی در تقاطع خیابان های انقلاب، فردوسی و سپهبد قرنی واقع شده است. این میدان یکی از میدان های مهمی است که در دوره پهلوی اول ساخته شد و از همان شروع نام فردوسی بر آن نهاده شد.
*از اول به همین شکل بود؟ و این مجسمه داخل میدان نصب شد؟
خوشبختانه تصاویر قابل توجهی از میدان فردوسی در دوره پهلوی اول و بعد از آن در اختیار داریم که تحولات این میدان و ساختمان های اطراف آنرا به خوبی نشان می دهند. یکی از نکات جالب توجه در این تصاویر، تغییرات مجسمه فردوسی در مرکز میدان است. اولین مجسمه فردوسی در سال ۱۳۲۴ در میدان فردوسی نصب گردید. این مجسمه، اثر رأس بهادر ماترا، هنرمند هندی بود و به عنوان هدیه ای از طرف پارسیان هند به ایرانیان تقدیم شد. اما از آن جا که این مجسمه بصورت نشسته طراحی شده بود، با ابعاد میدان فردوسی هماهنگی نداشت و در نتیجه، چند سال بعد مجسمه به مقابل دانشکده ادبیات دانشگاه تهران منتقل شد. مجسمه سوم درحال ساخت در کارگاه صدیقی
مجسمه دوم در سال ۱۳۳۸ در میدان نصب گردید و در سال ۱۳۵۰ جای خودرا به مجسمه فعلی داد. مجسمه سوم توسط استاد ابوالحسن صدیقی تولید شده که هنوز در جای خود باقی است.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب